Clinical Update
Versterkte griepvaccins voor oudere volwassenen
GRIEPVACCINATIE Een panel van Europese experten(1) pleit ervoor om 65-plussers systematisch te vaccineren met versterkte griepvaccins (hooggedoseerd of met adjuvans). Ze beschermen deze kwetsbare populatie een stuk effectiever tegen influenzagerelateerde ziekenhuisopnames en complicaties, zo blijkt uit recente gegevens.
Ook op nationaal niveau beveelt de Hoge Gezondheidsraad(2) dit vaccinatiebeleid aan voor het 2025-2026 griepseizoen. Daarmee treedt België nu in de voetsporen van o.a. Nederland, Oostenrijk, Duitsland, Italië, Griekenland en het Verenigd Koninkrijk.
Vorig jaar waren de gegevens volgens de HGR nog te beperkt om een voorkeursaanbeveling voor versterkte vaccins te kunnen verantwoorden, maar nieuwe ‘real world’ data uit Denemarken(3) bewijzen nu dat hooggedoseerde griepvaccins (in België gaat het om Efluelda®) en griepvaccins met een hulpstof (Fluad® in de Belgische apotheken) de immuunrespons significant verhogen bij volwassenen ouder dan 65 jaar. Dat resulteert in betere gezondheidsresultaten, en beide types van versterkte vaccins tonen een gelijkaardig voordeel aan.
Hoge ziektelast
65-plussers worden disproportioneel zwaar getroffen door influenza. Los van hun hogere leeftijd hebben zij vaker risicofactoren voor ernstige griep. In deze leeftijdsgroep noteren we dan ook 90% van de griepgerelateerde sterfgevallen en zowat de helft van alle griepgerelateerde hospitalisaties.
Naast ernstige acute problemen, kan griep ook de levenskwaliteit sterk beïnvloeden na een infectie. En de langetermijnimpact van influenza reikt verder dan respiratoire complicaties alleen. Zo kan griep chronische aandoeningen (waaronder diabetes en cerebrovasculaire aandoeningen) verslechteren, leiden tot permanente functionele achteruitgang en een verlies van autonomie, en ook cardiovasculaire complicaties veroorzaken, zoals myocardinfarct, hartfalen, acute myocarditis, pericarditis en beroerte. Het risico op hartfalen en ischemische hartziekte door influenza stijgt naarmate de leeftijd toeneemt. De link met griep wordt niet altijd gelegd, wat maakt dat deze complicaties wellicht nog onderschat worden.
Vaccinatie is de beste manier om mensen te beschermen tegen de gevolgen van griep. Hoewel dit een formeel bewezen feit is, halen de meeste Europese landen de door de WHO aanbevolen vaccinatiegraad van 75% niet. Die graad steeg een poos tijdens de covidpandemie, maar is nadien opnieuw gezakt. Mensen lijken minder gemotiveerd om zich te laten vaccineren dan vroeger. Educatie blijft dan ook cruciaal, en ook logistieke en financiële drempels moeten zo laag mogelijk zijn. Een Amerikaanse simulatiestudie berekende dat wanneer de vaccinatiegraad stijgt met 20%, het aantal ziekenhuisopnames door influenza zou dalen met meer dan een tiende, en het aantal doden door griep met 9-14%.
'Bij oudere volwassenen is de bescherming van de klassieke griepprik suboptimaal'
Relatieve werkzaamheid
Een hogere vaccinatiegraad is op zichzelf al een goede zaak. Als we de circulatie van het virus in de samenleving verlagen, beschermen we indirect ook de meest kwetsbaren (principe van kudde-immuniteit). De bescherming die de klassieke griepprik zelf biedt aan oudere volwassenen is echter suboptimaal. Immunosenescentie en ‘inflammaging’ – een chronische, laaggradige status van ontsteking die gepaard gaat met het verouderingsproces – dragen bij aan een verminderde immuunrespons op vaccinatie.
Er zijn echter versterkte vaccins beschikbaar, waarbij het adjuvans MF59, ofwel een verhoogde dosis antigenen(4) zorgt voor een verbeterde bescherming in deze populatie.
Enkele cijfers m.b.t. de relatieve werkzaamheid van de hooggedoseerde en/of geadjuvanteerde griepvaccins versus de standaardgedoseerde of niet-geadjuvanteerde vaccins bij ouderen. De ‘relative Vaccine Efficacy’ of rVE wordt uitgedrukt als een percentage en geeft de relatieve winst in werkzaamheid aan van een versterkt vaccin ten opzichte van een klassiek vaccin. Volgens Amerikaans observationeel onderzoek is de rVE van de vaccins met adjuvans (t.o.v. de griepprik zonder adjuvans) bijna 24% voor alle griepgerelateerde medische consulten. Voor de ‘high dose’ vaccins tekende de Deense DanFlu-1 studie onder meer een rVE van 37% op voor ziekenhuisopnames als gevolg van respiratoire problematiek.
De werkzaamheid van griepvaccins hangt af van de match tussen het vaccin en de circulerende virussen, die constant muteren. Daardoor kan de bescherming van jaar tot jaar variëren. Het feit dat versterkte vaccins significant effectiever zijn, kan een extra stimulans zijn voor 65-plussers om zich daarmee te laten vaccineren. Versterkte vaccins kunnen wel gepaard gaan met wat meer lokale en algemene reacties zoals pijn op de prikplaats, vermoeidheid of hoofdpijn. Deze bijwerkingen zijn meestal mild en van korte duur, en er is geen verhoogd risico op ernstige of blijvende neveneffecten.
Concreet
De standaardgedoseerde vaccins (op de Belgische markt zijn dat Alpharix®, Influvac® en Vaxigrip®) blijven ook na de leeftijd van 65 jaar een valabele optie. Waar mogelijk gaat de voorkeur uit naar versterkte vaccins, zoals aanbevolen door de Hoge Gezondheidsraad.
In de huidige terugbetalingsregeling van het Riziv worden echter enkel bepaalde groepen vergoed: voor Efluelda® betreft dit bewoners van woonzorgcentra vanaf 65 jaar en thuiswonenden vanaf 75 jaar. Voor Fluad® geldt terugbetaling voor 65-plussers onder medische indicatie, dus wanneer de behandelende arts oordeelt dat een influenzavaccin met adjuvans noodzakelijk is. Zonder terugbetaling betalen patiënten respectievelijk zo’n 40 of 30 euro voor hun versterkte griepprik.
Griepvaccinatie start idealiter mid-oktober. Het griepseizoen duurt gemiddeld zes tot twaalf weken en zolang de piek in griepincidentie niet bereikt is, blijft vaccinatie opportuun. Simultane vaccinatie voor covid-19 is veilig en effectief.
Bronnen en opmerkingen:
1. Gavazzi G, et al. Enhanced Influenza Vaccination for Older Adults in Europe. Expert Review of Vaccines (2025). 24 :1, 350-364.
2. Hoge Gezondheidsraad. Vaccinatie tegen seizoensgebonden griep – Winterseizoen 2025 - 2026. Brussel: HGR. Juli 2025. Advies n° 9879.
3. Emborg HD, et al. Enhanced influenza vaccines impact effectiveness in individuals aged 65 years and older, Denmark, 2024/25 influenza season. Euro Surveill (2025). 30(12):2500174.
4. Een ‘high dose’ griepvaccin bevat per virusstam vier keer zoveel antigeen.
