Teleconsultatie: wapen tegen klimaatverandering
Wat is de milieu-impact van de beslissing van het Verzekeringscomité van het RIZIV om de terugbetaling van telefonische consultaties voorlopig op te schorten? Volgens een rapport van The Shifters Belgium zou in 2023 tot 2.000 à 5.000 ton CO₂-uitstoot vermeden zijn door teleconsultaties.
Sinds 15 februari worden telefonische consultaties voorlopig niet meer terugbetaald door het RIZIV. Een erg discutabele beslissing in de ogen van het collectief The Shifters Belgium. Volgens een rapport dat ze recent publiceerden, zou alleen al in 2023 tussen 2.000 en 5.000 ton CO₂ vermeden zijn dankzij telefoontjes tussen huisartsen en hun patiënten. Dat is het equivalent van de jaarlijkse uitstoot van 150 à 370 Belgen.
Klinische noodzaak?
Een opmerkelijk cijfer? Niet als u weet dat een fysieke raadpleging – met een verplaatsing in een auto – tot duizend keer meer CO₂-uitstoot oplevert dan een telefoongesprek van twintig minuten. “Wanneer er geen klinische noodzaak is, moeten we ons de vraag durven te stellen waarom we een verplaatsing zouden verplichten”, zegt dr. Dragos Ifrim, anesthesist en coauteur van het rapport. Telefonische consultaties werden immers meestal aangewend om een behandeling te vernieuwen of te polsen naar de vooruitgang van de patiënt. In 2023 voerden huisartsen meer dan 5,6 teleconsultaties (89% van het totaal) uit.
Ook op de dienst van dr. Ifrim heerst sinds covid-19 een andere cultuur. “70% van de consulten gebeurt nu telefonisch. Niet voor alles natuurlijk. Maar om preoperatieve behandelingen te controleren en aan te passen, allergieën te identificeren en de diverse anesthesietechnieken uit te leggen, is een telefoongesprek vaak voldoende.”
Akkoorden van Parijs
Het rapport van The Shifters Belgium kadert in een bredere strategie: de klimaatimpact integreren in de keuzes van het gezondheidsbeleid, een absolute noodzaak wil België voldoen aan de belofte om tegen 2050 koolstofneutraal te zijn. “Het rapport Operation Zero van de federale overheidsdienst Health & Environment toont aan dat zelfs als we alle bekende hefbomen activeren, we daar niet zullen in slagen. We moeten andere manieren vinden, en teleconsultatie is er één van. Teleconsultaties lossen niet alles op, maar het is een van de beschikbare tools”, aldus dr. Ifrim. “Als we de akkoorden van Parijs willen respecteren, is het absoluut noodzakelijk dat het klimaat wordt opgenomen in de terugbetalingscriteria.”
Dr. Ifrim waarschuwt ook voor wat hij “naïef techno-solutionisme” noemt. “Digitale technologie heeft impact: energie, materialen, data. Als het we het aantal consulten vermenigvuldigen zonder het aantal consulten te verminderen dat vermeden had kunnen worden, riskeren we een rebound-effect. We steeds denken in termen van ‘juiste zorg’. Kwaliteit primeert altijd. Het milieu mag niet als excuus worden gebruikt voor goedkope zorg.”
De transitie moet ook van de zorgverstrekkers zelf komen. “99% van de artsen wil zich inzetten voor het klimaat, maar slechts weinigen weten hoe. Daar kunnen wij bij helpen door het aanreiken van hefbomen die in de praktijk kunnen worden aangewend. De hervorming van het systeem zal niet voortkomen uit een decreet, maar uit een cultuurshift. Om dat te bereiken, moet je er eerst durven over te praten”, besluit dr. Ifrim.
De berekening
De stelling van The Shifters Belgium dat 2.000 tot 5.000 ton CO₂ kan worden vermeden, werd op volgende manier berekend:
· 27% van de teleconsultaties vervangt een fysieke verplaatsing (data voor 2020);
· 51% van deze verplaatsingen worden gemaakt met een auto met verbrandingsmotor;
· De gemiddelde afstand van een verplaatsing ligt tussen 5,9 en 14,5 kilometer;
· Een auto met een verbrandingsmotor stoot 0,218 kg CO₂ per kilometer uit;
· Een telefoongesprek van twintig minuten is goed voor een uitstoot van 0,003 kg CO₂.
Omdat er een aantal variabele factoren zijn zoals de afgelegde afstand bij een raadpleging door huisarts of patiënt, werken The Shifters Belgium met een vork van 2.000 tot 5.000 ton CO₂.
The Shifters Belgium
The Shifters Belgium is een vzw opgericht in 2020 en uitsluitend bestaand uit vrijwilligers. De vzw stelt zich tot doel dat elke vrijwilliger een rol kan spelen in het koolstofvrij maken van de samenleving. Ze kunnen hiervoor samenwerken in thematische werkgroepen of eerder transversaal werken. Een van de thematische groepen is ‘gezondheid’.
