Rekenkamer

EU nog steeds niet gewapend om geneesmiddelentekort aan te pakken

Er zijn in de Europese Unie de voorbije jaren "nuttige" initiatieven op gang getrokken om kritieke tekorten aan geneesmiddelen op te vangen, maar een echt doeltreffend systeem is er nog steeds niet. Dat concludeert de Europese Rekenkamer woensdag in een nieuw rapport.

De EU kampt al jaren met een gebrek aan bepaalde medicijnen, maar de voorbije jaren bereikten de tekorten volgens de Rekenkamer echt recordhoogtes. Tussen januari 2022 en oktober 2024 was er in de lidstaten een kritiek tekort aan 136 geneesmiddelen. Dat gaat dan over medicijnen waarvoor geen alternatieven voorhanden zijn. 

Het beheren van de medicijnenvoorraden is in de eerste plaats de verantwoordelijkheid van nationale overheden, maar veel tekorten kunnen niet op nationaal niveau opgelost worden en sinds de coronapandemie is het bewustzijn gegroeid dat de EU op dat vlak een toegevoegde waarde kan bieden. 

EMA speelt coördinerende rol

Zo heeft het Europese Geneesmiddelenbureau (EMA) al een belangrijke coördinerende rol  gespeeld bij het beperken van de gevolgen van tekorten, maar het agentschap in Amsterdam kan tot nu toe enkel tijdens gezondheidscrisissen een sterk mandaat. Is er geen crisis, dan kan het EMA enkel op vrijwillige basis informatie verzamelen bij nationale autoriteiten en de industrie. 

"Het EMA zou aanzienlijk meer kunnen bijdragen, niet alleen bij het verlichten van tekorten, maar ook bij het voorkomen ervan. Haar capaciteit om in te grijpen wordt echter beperkt door een gebrek aan actuele, vergelijkbare en volledige gegevens", stelt Klaus-Heiner Lehne, het lid van de Rekenkamer verantwoordelijk voor het rapport. Daarnaast pleit hij voor een geconsolideerde database en rapportageplatform voor alle geneesmiddelen binnen de EU. Dit platform zou informatie moeten bevatten over beschikbaarheid, kwetsbaarheden in de toeleveringsketen en bestaande alternatieven.

Afhankelijkheid

Het rapport gaat ook in op de onderliggende oorzaken van de tekorten, zoals de afhankelijkheid van de productie in Azië. Ooit was een land als Duitsland "de apotheek van de wereld", maar nu is Europa voor bijvoorbeeld pijnstillers als paracetamol en ibuprofen volledig afhankelijk van Azië. De Rekenkamer bestempelt de presentatie van de eerste Europese lijst van kritieke medicijnen in 2023 als "een belangrijke stap", maar dat neemt niet weg dat er nog steeds kritieke tekorten voor sommige medicijnen op de lijst bestaan.   

"Het is belangrijk dat de lidstaten samenwerken", onderstreept Lehne. "Als reactie op tekorten hebben verschillende lidstaten eenzijdige opslagverplichtingen opgelegd. Deze waren vaak niet gecoördineerd, wat mogelijk spill-overeffecten veroorzaakte. Voorraden kunnen tekorten in één lidstaat tijdelijk verlichten, terwijl ze in andere lidstaten tekorten veroorzaken of verergeren."

In een reactie erkende de Commissie grotendeels de bevindingen van de Rekenkamer. Ze heeft er echter vertrouwen in dat de "talrijke ambitieuze voorstellen" die zij de afgelopen jaren heeft ingediend een antwoord zullen bieden. Deze voorstellen worden momenteel besproken door de lidstaten en het Europees Parlement.