Hoge bloedsuikerspiegel, hoog cholesterol en insulineresistentie

Te veel schermtijd bij kinderen kan risico op hartziekten verhogen

Als kinderen veel tijd besteden aan het kijken naar een film, of als ze op een tablet, telefoon of televisie kijken, lopen ze het risico op hartaanvallen en beroertes. Dat blijkt uit een studie die in Denemarken is uitgevoerd en woensdag is gepubliceerd.

"Kinderen en jongvolwassenen die buitensporig veel tijd doorbrengen achter schermen en elektronische apparaten, lopen een verhoogd risico op cardiometabole aandoeningen, zoals hoge bloeddruk, te hoge cholesterol en insulineresistentie", aldus een studie gepubliceerd in het tijdschrift Journal of the American Heart Association, dat de resultaten in een persbericht bekendmaakte. Kinderen lopen daardoor een groter risico op het ontwikkelen van hart- en vaatziekten of diabetes.

Aan de hand van gegevens van 10- en 18-jarigen - in totaal meer dan 1.000 - over hun scherm- en slaapgewoonten, onderzochten de onderzoekers het verband tussen schermtijd en zogenaamde cardiometabole risicofactoren. Uit de analyse bleek dat elk extra uur schermtijd het risico op ziekte verhoogt en dat het verschil groter is bij 18-jarigen dan bij 10-jarigen. Bovendien neemt het risico toe naarmate de slaaptijd afneemt.

Drie uur per dag

"Dat betekent dat een kind dat drie uur per dag voor een scherm doorbrengt, een totaal risico heeft dat een kwart tot een halve standaardafwijking hoger ligt dan dat van zijn leeftijdsgenoten", aldus David Horner, auteur van de studie.
"Vermenigvuldig dat met de hele populatie van kinderen en je ziet een significante toename van het vroege cardiometabole risico dat tot in de volwassenheid kan aanhouden", waarschuwt hij.

Er bestaat onder onderzoekers geen volledige consensus over het schadelijke effect van beeldschermen op kinderen en adolescenten, maar de meerderheid is het erover eens dat jongeren meer risico lopen dan volwassenen. Een wetenschappelijke verklaring uit 2023 van de American Heart Association gaf aan dat "cardiometabolische risico's zich op steeds jongere leeftijden voordoen" en dat slechts 29% van de jonge Amerikanen tussen 2 en 19 jaar een goede cardiometabolische gezondheid had, volgens gegevens die tussen 2013 en 2018 werden verzameld als onderdeel van de National Health and Nutrition Examination Survey.

Het risico ontstaat al vroeg in het leven

Dit onderzoek, waarbij meer dan 1.000 deelnemers uit twee studies in Denemarken betrokken waren, onthulde dat meer recreatieve schermtijd significant geassocieerd was met hogere cardiovasculaire en cardiometabole risico's bij kinderen en adolescenten.

"Het beperken van recreatieve schermtijd tijdens de kindertijd en adolescentie zou de cardiovasculaire en metabole gezondheid op lange termijn kunnen beschermen", zegt dr. David Horner, hoofdauteur van het onderzoek, doctor in de geneeskunde en doctor in de wetenschappen en onderzoeker aan de Copenhagen Prospective Studies on Asthma in Childhood (COPSAC) aan de Universiteit van Kopenhagen, Denemarken. "Onze studie levert het bewijs dat dit verband al vroeg in het leven optreedt en benadrukt het belang van evenwichtige dagelijkse routines."

Televisie, telefoons, tablets en computers

Aan de hand van gegevens van een groep 10-jarigen onderzocht in 2010 en een groep 18-jarigen onderzocht in 2000, beide deel uitmakend van de cohorten van het Copenhagen Prospective Studies on Asthma in Childhood project, onderzochten de onderzoekers de relatie tussen schermtijd en cardiometabole risicofactoren. Schermtijd omvatte het kijken naar televisie of films, het spelen van videospelletjes en het gebruik van telefoons, tablets of computers voor recreatieve doeleinden.

De onderzoekers ontwikkelden een samengestelde score op basis van een reeks componenten van het metabool syndroom - tailleomtrek, bloeddruk, HDL-cholesterol, triglyceriden en bloedsuiker - rekening houdend met geslacht en leeftijd. Deze cardiometabolische score weerspiegelde het algemene risico van een deelnemer vergeleken met het gemiddelde voor de onderzochte groep (gemeten in standaarddeviaties): een score van 0 wijst op een gemiddeld risico, terwijl een score van 1 overeenkomt met een standaarddeviatie boven het gemiddelde.

Elk cumulatief uur verergert het probleem

Uit de analyse bleek dat elk extra uur schermtijd de cardiometabolische score met ongeveer 0,08 standaarddeviaties verhoogde bij 10-jarigen en 0,13 standaarddeviaties bij 18-jarigen. "Dit betekent dat een kind met drie uur extra schermtijd per dag ongeveer een kwart tot een halve standaarddeviatie meer risico loopt dan zijn leeftijdsgenoten", zegt Dr. Horner.

"Dat is een bescheiden verandering per uur, maar wanneer de schermtijd oploopt tot drie, vijf of zelfs zes uur per dag - zoals we bij veel adolescenten hebben gezien - maakt het uiteindelijk een verschil", legt hij uit. "Als we dit extrapoleren naar een hele populatie kinderen, zien we een significante verandering in het vroege cardiometabole risico, dat zou kunnen aanhouden tot in de volwassenheid."

Slaapgebrek versterkt de correlatie

Uit de analyse bleek ook dat de duur en timing van de slaap de relatie tussen schermtijd en cardiometabool risico beïnvloedde. Kortere slaapperiodes en latere bedtijden versterkten het verband tussen schermtijd en cardiometabool risico. Kinderen en adolescenten die minder sliepen, hadden een significant hoger risico bij dezelfde hoeveelheid schermtijd.

"Tijdens de kindertijd moduleerde de slaapduur niet alleen dit verband, maar verklaarde het ook gedeeltelijk: ongeveer 12% van de associatie tussen schermtijd en cardiometabool risico werd gemedieerd door een kortere slaapduur," zegt professor Horner. "Deze resultaten suggereren dat onvoldoende slaap niet alleen de impact van schermtijd zou kunnen versterken, maar ook een sleutelroute zou kunnen vormen die schermgewoonten linkt aan vroege metabole veranderingen."

Vingerafdruk van schermtijd in het bloed

Daarnaast identificeerde een analyse met machine learning een specifieke metabole handtekening in het bloed die kennelijk gekoppeld is aan schermtijd.

"We waren in staat om een reeks veranderingen in bloedmetabolieten te detecteren - een soort 'vingerafdruk' van schermtijd - die de potentiële biologische impact van dit gedrag valideert," voegt hij eraan toe. "Met behulp van dezelfde metabolomics-gegevens evalueerden we ook of schermtijd gekoppeld was aan een voorspellend cardiovasculair risico op volwassen leeftijd. We zagen een positieve trend in de kindertijd en een significante associatie in de adolescentie. Dit suggereert dat schermgerelateerde metabolische veranderingen vroege indicaties kunnen bevatten van een langetermijnrisico op hart- en vaatziekten".

De rol van kinderartsen

"Het herkennen en aanpakken van schermgewoonten tijdens pediatrische consulten zou een onderdeel kunnen worden van leefstijladvies, net zoals dieet of lichaamsbeweging", voegt de arts toe. "Deze resultaten maken ook de weg vrij voor het gebruik van metabolomische handtekeningen als vroege, objectieve markers van leefstijlrisico's.

Amanda Marma Perak, arts en voorzitter van de Young Hearts Cardiovascular Disease Prevention Committee van de American Heart Association, die niet betrokken was bij dit onderzoek, voegt eraan toe dat slaap een uitstekend startpunt is voor het veranderen van schermgerelateerde gewoonten.

"Als het verminderen van de schermtijd moeilijk lijkt, begin dan met het verplaatsen van deze tijd in de dag en richt je op het doel om eerder naar bed te gaan en langer te slapen," zegt Dr. Perak, die ook assistent-professor kindergeneeskunde en preventieve geneeskunde is aan de Feinberg School of Medicine van de Northwestern University in Chicago.