Donorschandaal bij Belgisch fertiliteitscentrum roept vragen op over controles

Een Belgisch fertiliteitscentrum gebruikte in 2023 sperma van een donor die eerder definitief werd geblokkeerd, zo bericht VRT NWS. Dat blijkt uit verschillende inspectieverslagen van fertiliteitscentra die het nieuwsmedium kon inkijken.

Bij een inspectie van een fertiliteitscentrum in 2023 kwam aan het licht dat een patiënte sperma van een donor had ontvangen, terwijl dit volgens de regels niet was toegestaan. Eerder was namelijk bij een kind dat met het zaad van deze donor was verwekt, een genetische afwijking vastgesteld. Daarop werd de donor permanent geblokkeerd in de systemen en kreeg hij de aanduiding ‘NT’ (niet toekennen). Zijn sperma mocht vanaf dat moment niet meer worden gebruikt, maar desalniettemin is dit alsnog gebeurd. Het personeel van het fertiliteitscentrum was kennelijk niet op de hoogte dat de donor geblokkeerd was.

Erkenning centrum intrekken

De inspectie door het gezondheidsagentschap FAGG beschouwde deze fout als ernstig. De inspecteur overwoog destijds zelfs de erkenning van het centrum in te trekken, en er werd een proces-verbaal ingediend bij het parket. Die besloot de zaak echter zonder verdere vervolging af te sluiten. Ook werd het centrum niet geschorst, omdat er door het centrum een actieplan werd uitgevoerd om toekomstige fouten te voorkomen. Zo is het label voor geblokkeerde donoren inmiddels duidelijker gemaakt.

De kwestie kwam recent aan het licht toen het gezondheidsagentschap FAGG 77 inspectierapporten openbaar maakte, naar aanleiding van het donorschandaal van mei. Alle verslagen van inspecties die tussen 2019 en 2025 plaatsvonden in 46 Belgische fertiliteitscentra, werden vrijgegeven. Deze zijn door de redactie van VRT NWS doorgenomen, waarna het incident werd opgemerkt. Het nieuwsmedium merkt daarbij op dat de verslagen allemaal zijn geanonimiseerd en het dus niet duidelijk is in welk centrum het incident plaatsvond.

Andere voorvallen

VRT NWS meldt tevens, op basis van de vrijgegeven inspectierapporten, dat er meerdere verwisselingen van embryo’s en spermastalen hebben plaatsgevonden in Belgische fertiliteitcentra. Daarnaast zou een arts zich schuldig hebben gemaakt aan schriftvervalsing.

Volgens de inspectie noteerde de arts op documenten dat patiënten in een ziekenhuis werden geïnsemineerd, terwijl deze in werkelijkheid in zijn privépraktijk plaatsvonden. De inspectie kwalificeert dit als "een vervalsing van het schrift", omdat de procedures niet in het ziekenhuis, maar in de privépraktijk werden uitgevoerd. Bovendien benadrukken de inspecteurs dat dergelijke handelingen in een privépraktijk helemaal niet zijn toegestaan.

Schandaal

In de kamercommissie Volksgezondheid, die vorige week dinsdag samenkwam, lichtte minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid Frank Vandenbroucke toe welke maatregelen hij neemt om een herhaling van bijvoorbeeld het spermadonorschandaal van afgelopen zomer te vermijden. Wat er gebeurde met de Deense spermadonor, was volgens de minister namelijk niet zomaar een incident. “Het was een symptoom van een systeem dat jarenlang onvoldoende werd gecontroleerd.”

In opdracht van Vandenbroucke voerde de Federale Interne Auditdienst (FIA) een onderzoek naar de werking van het FAGG in het domein van de spermadonatie. “De audit die vandaag (vorige week dinsdag, red.) wordt vrijgegeven, is genuanceerd maar, als je echt een degelijke opvolging wenst, ook bijzonder kritisch”, stelt de minister vast. “De audit legt ernstige tekortkomingen bloot in de organisatie van het FAGG. Ik kan als minister alleen maar vaststellen dat het FAGG zijn controlerol onvoldoende heeft opgenomen. Mijn vertrouwen in het FAGG is tijdens de afgelopen maanden ernstig geschaad", aldus de minister vorige week.

Volgens de audit werden fertiliteitscentra soms jaren te laat gecontroleerd door de inspectie. Daardoor is er ook te weinig opvolging van inbreuken die eerder werden vastgesteld tijdens inspecties. In 2022 waren er amper 2 inspecteurs voor het hele land. Intussen is dat aantal gestegen naar 5, maar volgens het FAGG zijn er 12 voltijdse inspecteurs nodig om aan de vereisten te voldoen. 

Vandenbroucke stelde daarom Dirk Ramaekers, voorzitter van de FOD Volksgezondheid, aan tot crisismanager bij het FAGG. Hij zal een herstelplan moeten opstellen en uitvoeren. Ook nieuwe inspecties van fertiliteitscentra staan op de agenda. Vandenbroucke wil extra geld voorzien voor bijkomende inspecteurs, maar dat maakt dan weer deel uit van de stroeve federale begrotingsgesprekken.

Tegen de zomer van 2026 voert het FIA een tweede audit uit die de hele werking van het FAGG in kaart moet brengen.