'Medische overmacht' is geen willekeur

Het echte verhaal achter 'ontslag wegens autisme'

Met enige ergernis lees ik het verhaal van een ex-werknemer van Pringles die naar de rechtbank stapt omdat hij naar eigen zeggen "ontslagen werd omwille van zijn autisme". De krantenkop is pakkend, de verontwaardiging voorspelbaar. Maar wie de arbeidswetgeving kent, fronst vooral de wenkbrauwen.

Edelhart Kempeneers, algemeen en medisch directeur Attentia

Wat hier wordt voorgesteld als een emotioneel drama, is juridisch en medisch een kluwen van misverstanden. En dat is jammer, want zulke verhalen brengen meer ruis dan helderheid in een domein dat net nood heeft aan kennis en nuance.

Een "medische check-up" is geen diagnoseconsultatie

Het is niet duidelijk welke "medische check-up" in het artikel wordt bedoeld. Was het een onderzoek bij de huisarts, een bedrijfscheck-up die door de werkgever werd aangeboden, of een periodiek gezondheidstoezicht bij de arbeidsarts?

Wat het ook mag wezen, in geen van die situaties "stelt" een arts zomaar even de diagnose autisme. Dat vergt uitgebreid onderzoek door een gespecialiseerd team, vaak over meerdere sessies met psychologisch en neurocognitief onderzoek. Het idee dat een huisarts of arbeidsarts tijdens een routineonderzoek plots "vaststelt" dat iemand autistisch is, hoort thuis in de categorie urban legends.

De arbeidsarts ontslaat niemand

Een tweede hardnekkig misverstand: de arbeidsarts beslist niet over ontslag. De procedure medische overmacht is strikt wettelijk geregeld. Ze kan enkel opgestart worden op vraag van de werkgever of de werknemer zelf - vroeger ook door de adviserend arts van het ziekenfonds. De arbeidsarts onderzoekt dan of iemand effectief definitief ongeschikt is om het werk verder te doen; of enige vorm van aangepast of ander werk in de onderneming.

Die beoordeling gebeurt op basis van medische verslagen die de werknemer zelf aanbrengt, eventueel aangevuld met informatie van de behandelend arts (en enkel met toestemming van de werknemer). Dus dat de arts "slecht nieuws" brengt, en geen reden hiervoor geeft: I don't think so.

Wie niet akkoord gaat met het besluit, kan bovendien in beroep gaan bij een arts-inspecteur van de arbeidsinspectie. De bescherming tegen willekeur is dus stevig ingebouwd; net om te vermijden dat iemand omwille van een aandoening wordt buitenspel gezet.

Die 1.800 euro is geen zwijggeld

Het artikel vermeldt dat de werknemer "zwijggeld" van 1.800 euro zou aangeboden hebben gekregen. In werkelijkheid gaat het om een wettelijke verplichting. Bij een beëindiging wegens medische overmacht moest de werkgever destijds een outplacementtraject aanbieden ter waarde van dat bedrag. Sinds de wetswijziging in 2022 (het "KB Re-integratie 2.0") wordt het bedrag niet langer rechtstreeks aan de werknemer betaald, maar gestort in het terug-naar-werkfonds.

Dat geld is dus niet bedoeld om iemand het zwijgen op te leggen, maar om de overgang naar ander werk te ondersteunen. Dat verschil lijkt mij niet onbelangrijk.

Reële bezorgdheid, verkeerd debat

Natuurlijk is het goed dat er aandacht is voor werknemers met autisme of andere neurodivergente profielen. Veel mensen botsen nog op onbegrip, gebrekkige aanpassingen of rigide werkculturen. Daar valt nog werk te doen, en daar ligt net de taak van preventieadviseurs, HR-professionals en leidinggevenden. Ik heb het daar trouwens onlangs nog over gehad in het artikel "Bedrijfsartsen en het vermoeden van een autismespectrumstoornis: een complexe uitdaging".

Maar we helpen niemand door elk medisch of arbeidsrechtelijk dossier te herleiden tot een simplistisch slachtofferschap. Wie de realiteit van re-integratie en medische overmacht kent, weet dat die trajecten zelden zwart-wit zijn. Achter elk dossier zit overleg, nuance, en vaak ook oprechte bekommernis om iemands herstel.

Wat we wél kunnen leren

Misschien moeten we dit mediaverhaal niet lezen als een aanklacht, maar als een uitnodiging. Een uitnodiging om binnen organisaties beter uit te leggen wat een arbeidsarts doet, wat de wettelijke stappen zijn bij langdurige ongeschiktheid, en waarom medische overmacht niet gelijkstaat aan "wegens ziekte ontslagen". En tegelijk: om wél te blijven praten over inclusie, redelijke aanpassingen en hoe we neurodiversiteit op de werkvloer beter ondersteunen.

Want ja, de arbeidsarts "ontslaat" niemand; maar de samenleving mag niet gemakzuchtig toekijken wanneer mensen met een beperking wél structureel uit de boot vallen.

Tot slot

De arbeidsarts is geen rechter en geen beul, maar een poortwachter tussen gezondheid en werk. Wie dat niet begrijpt, zal blijven geloven dat iemand "ontslagen werd omwille van autisme". Wie het wél begrijpt, weet dat het echte werk elders ligt: in kennis, empathie en eerlijke communicatie.