Immunoloog UZ Leuven reageert op Nobelprijs geneeskunde
"Onderzoek heeft pad geëffend voor heel wat toepassingen"
Het onderzoek van Shimon Sakaguchi, Mary Brunkow en Fred Ramsdell, de drie winnaars van de Nobelprijs voor Geneeskunde, naar de perifere immuuntolerantie heeft het pad geëffend voor heel wat brede toepassingen. Dat zegt professor en immunoloog Isabelle Meyts (UZ Leuven/KU Leuven).
De Japanner Shimon Sakaguchi ontdekte in de jaren 90, tegen de toen heersende stroom in de wetenschappen in, dat een bepaald type van T-cellen -de regulatoire T-cellen- de 'bewakers' van ons afweersysteem zijn. De cellen kijken erop toe dat ons immuunsysteem niet 'overactief' wordt, en het eigen lichaam niet gaat aanvallen.
Sakaguchi identificeerde de regulatoire T-cellen, of 'Tregs' genoemd, voor het eerst door onderzoek op muizen uit te voeren: hij injecteerde T-cellen in muizen waarbij de thymus verwijderd was. De thymus zorgt voor de aansturing van T-cellen: als de thymus verwijderd was, was de verwachting dat de muizen een zwakker immuunsysteem zouden krijgen, maar dat bleek niet zo te zijn. Het afweersysteem werd juist veel actiever, en de muizen kregen auto-immuunziekten.
Wanneer Sakaguchi de T-cellen injecteerde in de muizen zonder thymus, bleken die cellen de muizen te beschermen tegen auto-immuunziekten. Zo kwam de Japanner tot de conclusie dat er wel verschillende soorten T-cellen moesten bestaan, waaronder de cellen die hij voor het eerst 'regulatoire T-cellen' noemde.
Huidproblemen
In 2001 bouwden Brunkow en Ramsdell voort op het onderzoek van Sakaguchi. De twee Amerikanen identificeerden een gen, het FOXP3-gen, waarvan een mutatie de oorzaak bleek te zijn van een aantal auto-immuunziekten. Daarbij was bijvoorbeeld het IPEX-syndroom, wat aanleiding geeft tot tal van ziekten zoals diabetes type 1, eczeem en andere huidproblemen, enteropathie en schildklierproblemen.
Twee jaar later legde Sakaguchi de link tussen het FOXP3-gen en de regulatoire T-cellen: hij toonde aan dat het gen verantwoordelijk is voor de aanmaak en sturing van de 'Tregs'. Een mutatie in het gen zorgt dus voor een minder goede afremming van ongewenste reacties van het immuunsysteem tegen lichaamseigen cellen.
Dat de drie gezamenlijk de Nobelprijs gekregen hebben, is absoluut terecht, zegt professor Meyts. "Dankzij hun werk is het duidelijk hoe het immuunsysteem bij gezonde personen in balans blijft", zegt Meyts. "Langs de ene kant moet het sterk genoeg zijn om lichaamsvreemde cellen af te weren, maar niet overactief zijn zodat het lichaamseigen cellen gaat aanvallen."
Fundamenteel onderzoek
De bevindingen liggen aan de basis van immunotherapieën en andere behandelingen. "Bij auto-immuunziekten willen we bijvoorbeeld dat de regulatoire T-cellen het afweersysteem afremmen, omdat het anders overactief wordt", vertelt de professor. "Maar bij kanker bijvoorbeeld willen we dat de regulatoire T-cellen net niet te actief zijn, zodat het afweersysteem de cellen kan doden."
De prijs is tevens een erkenning voor het fundamenteel onderzoek dat aan de basis ligt van behandelingen, vindt de professor. "Dit bekroonde onderzoek is gestart in de jaren negentig, en vandaag plukken we er de vruchten van", zegt Meyts. "Dat toont de enorme meerwaarde van fundamenteel onderzoek aan."
