RIZIV wil inzetten op doelmatige zorg

'De kaasschaaf bovenhalen heeft geen zin'

RIZIV Mickaël Daubie, directeur-generaal van de Dienst Geneeskundige Verzorging van het RIZIV en voorzitter van de Nationale Commissie Artsen-Ziekenfondsen, zat op de eerste rij bij het overleg over de hervormingswet. Hij blikt vooruit op een najaar dat even spannend belooft te worden, met discussies over het RIZIV-budget en een nieuw akkoord artsen-ziekenfondsen.

Laurent Zanella

Juni en juli stonden in het teken van moeizame onderhandelingen over de hervormingswet. Hoe heeft u deze onderhandelingen ervaren?

Mickaël Daubie: Er zijn veel vergaderingen geweest met de syndicaten van artsen en tandartsen en het kabinet van de minister. Het was niet eenvoudig om overeenstemming te bereiken. Maar we moeten erkennen dat de teksten in de loop van de besprekingen sterk zijn geëvolueerd om rekening te houden met de vragen van de zorgverleners. Sommigen zullen zeggen dat het niet voldoende is, maar objectief gezien is het oorspronkelijke ontwerp meerdere keren aangepast.

De emoties liepen soms hoog op, vooral op de sociale media.

Absoluut. Dat is wat mij het meest opviel: valse beweringen die steeds opnieuw worden herhaald, gaan uiteindelijk een eigen leven leiden. Zo kon men bijvoorbeeld lezen dat het RIZIV rechtstreeks inzage zou krijgen in medische dossiers van patiënten. Dat klopt uiteraard niet. Maar dit soort geruchten hebben de perceptie van het wetsontwerp wel beïnvloed.

Er circuleerde veel fake news, en door die desinformatie werd het debat ongezond. Op LinkedIn krijgt nepnieuws geen tegenstem: de administratie reageert er zelden en wanneer ze reageren, is het om objectieve feiten te corrigeren. Neem het RIZIV-nummer: sommigen beweerden dat de minister dat voortaan eigenhandig zou kunnen intrekken. Dat is volkomen onjuist. Elke intrekking gebeurt uitsluitend op basis van harde bewijzen en via een tegensprekelijke procedure, met mogelijkheid tot beroep. We hebben trouwens een nota verspreid om dit aan zorgverleners uit te leggen.

'Er circuleerde veel fake news, en door die desinformatie werd het debat ongezond'

Had u zo'n confrontatie verwacht?

Zodra je raakt aan de conventionering of ereloonsupplementen, raak je aan een gevoelig evenwicht en aan de inkomens van artsen, tandartsen of ziekenhuizen. Het is onvermijdelijk dat dit reacties uitlokt. Het idee was om de partiële conventionering volledig af te schaffen, omdat deze voor de patiënt onduidelijk is. De zorgverleners verzetten zich hiertegen, waardoor partiële conventionering mogelijk blijft. Dat bewijst dat er echt wel geluisterd is.

Er zijn nooit deuren dichtgegooid. De opeenvolgende aanpassingen tonen aan dat het overleg zijn rol heeft gespeeld. Maar de algemene sfeer bleef erg gespannen.

De regering wil voor 2026 in totaal 907 miljoen euro besparen. Hoe denkt u dat bedrag te bereiken?

Dat is een grote uitdaging. Onze jaarlijkse uitgaven bedragen ongeveer 45 miljard euro. En drie budgetposten – artsen, ziekenhuizen en geneesmiddelen – zijn samen goed voor bijna 30 miljard daarvan. Het is dus in deze sectoren dat de inspanningen moeten worden geconcentreerd. In de opdrachtenbrief van de regering wordt de verdeling gespecificeerd.

De technische ramingen die in juni zijn opgesteld zullen de komende dagen worden bijgewerkt en half september aan de ministerraad worden voorgelegd. Maar wat het uiteindelijke cijfer ook zal zijn, de grootteorde blijft dezelfde: het gaat om een enorme inspanning, die in zeer korte tijd moet worden gerealiseerd.

De kalender lijkt inderdaad bijzonder krap.

Ja. Er moet op de eerste maandag van oktober een voorstel op tafel liggen, dat vervolgens onmiddellijk moet worden goedgekeurd om op 1 januari 2026 van kracht te kunnen worden. Dat laat ons heel weinig speelruimte. Het is een race tegen de klok. We werken al vanaf het begin van het jaar aan verschillende punten: geneesmiddelen, bepaalde implantaten, medische prestaties, medische centra... Maar er is nog veel werk aan de winkel.

Zouden bepaalde taboes kunnen sneuvelen, zoals de verhoging van het remgeld?

Dat is een terugkerende vraag van verschillende zorgverleners om overconsumptie te voorkomen. Laat ons een eenvoudig voorbeeld nemen: als de wetenschap zegt dat drie echografieën tijdens een zwangerschap voldoende zijn, moet er dan elke maand één worden terugbetaald? Maar voor de ziekenfondsen is dit een rode lijn.

In een puur budgettaire context komt een dergelijke beslissing niet goed over. In een discussie over doelmatige zorg, waar medische relevantie centraal staat, kan het debat rustiger worden gevoerd.

U waarschuwt ook voor overhaaste beslissingen.

Dat is een reëel gevaar. Wanneer er snel-snel honderden miljoenen moeten worden gevonden, worden soms beslissingen genomen zonder voldoende afstand te nemen. De afschaffing van de vergoeding voor teleconsultaties is daar een goed voorbeeld van: die werd halsoverkop besloten, en daarna bleken de gevolgen ervan. Als we die aanpak niet veranderen, blijven we in deze cyclus van snelle maar ondoeltreffende maatregelen zitten.

'Wanneer er snel-snel honderden miljoenen moeten worden gevonden, worden soms beslissingen genomen zonder voldoende afstand te nemen'

Tegelijkertijd moet er onderhandeld worden over een nieuw akkoord tussen artsen en ziekenfondsen. Hoe ziet u deze besprekingen tegemoet?

Met veel luciditeit. Het sluiten van een akkoord is altijd eenvoudiger wanneer er budgettaire marges zijn en er nieuwe initiatieven op tafel kunnen worden gelegd. Dat zorgt voor minder spanningen en iedereen wint. Hier zal het omgekeerde het geval zijn: een uiterst krappe begrotingscontext, vrijwel geen marges en vanaf het begin zeer gespannen standpunten. Dan is het moeilijk om een compromis te vinden.

Deze situatie dreigt nog een of twee jaar aan te houden. Pas in 2028, wanneer we weer een iets gunstiger groei van het budget zullen kennen, zal het mogelijk zijn om nieuw beleid te ontwikkelen en een constructiever klimaat te verwachten.

Gezien de enorme inspanning die nodig is vrezen velen voor lineaire besparingen.

De kaasschaaf bovenhalen lost niets op. Door alle honoraria met 0,5% of 1% te verlagen, kan het budgettair doel misschien worden bereikt, maar dit leidt alleen maar tot frustratie bij de zorgverleners. Het is een kortetermijnmaatregel die geen structurele oplossing biedt. Het zorgt voor demotivatie en draagt niets bij aan de relevantie of de kwaliteit van de zorg.

Welk alternatief stelt u voor?

Inzetten op doelmatige zorg. Dat betekent niet alleen ingrijpen op erelonen, maar ook op het volume van de activiteiten en de relevantie van de prestaties. Waarom zouden we onderzoeken of ingrepen financieren die geen duidelijke medische rechtvaardiging hebben?

Met een value based healthcare-benadering kunnen we de kwaliteit van de zorg verbeteren en tegelijkertijd overconsumptie voorkomen. Het is een andere manier om naar het systeem te kijken: in plaats van uniform te bezuinigen, kijken we naar het werkelijke nut van handelingen.

Dat veronderstelt een volledig andere methode?

Precies. We moeten nadenken over de manier waarop het systeem is georganiseerd, niet alleen over de bedragen. De hervorming van de nomenclatuur die momenteel aan de gang is, is een eerste hefboom, omdat ze het mogelijk maakt om bepaalde honoraria binnen een gesloten budget opnieuw in evenwicht te brengen. Maar dat volstaat niet.

Daarom hebben we binnen het RIZIV een aparte directie opgericht die zich specifiek bezighoudt met doelmatige zorg. Dat is een sterk signaal: dit project moet een even centrale plaats innemen als de nomenclatuur.

Zijn de zorgverleners bereid om in deze logica mee te gaan?

Velen zeggen dat ze verandering willen, maar als het erop aankomt om hun gewoontes te veranderen, ligt dat wat ingewikkelder. Ik herinner me een cartoon die de situatie goed samenvat: “Wie wil er verandering?” – iedereen steekt zijn hand op. “Wie wil er veranderen?” – veel minder handen. “Wie wil de verandering doorvoeren?” – niemand meer. Dat is precies hoe het werkt: verandering verstoort het gevestigde evenwicht, creëert onzekerheid en dat is nooit prettig. Maar als we het niet doen, blijven we gevangen in kortetermijndenken.

Dus volgens u moet het systeem grondig worden hervormd om toekomstbestendig te zijn?

Ja. We staan echt op een kruispunt. Ofwel gaan we verder met de kaasschaaf en herhalen we dezelfde logica nog tien jaar lang, ofwel gaan we akkoord met een hervorming van het systeem. Ik zeg niet dat dit in een paar maanden zal gebeuren, maar we moeten dringend de basis leggen. En we moeten de moed hebben om het te doen, met betrokkenheid van alle actoren.

Kan dit al worden vertaald in het volgende akkoord?

Dat hopen we. Op korte termijn zullen we natuurlijk moeten bezuinigen en een nieuw akkoord sluiten. Maar deze afspraak zou ook kunnen dienen om een kader, zelfs een moreel kader, vast te stellen voor een andere aanpak. Daarin zou een methodologie kunnen worden opgenomen, een verbintenis tot hervorming van de nomenclatuur of tot een logica van doelmatige zorg. In 2026 zullen we nog niet alle elementen hebben om een ander systeem op te bouwen, maar we kunnen nu al de fundering leggen.

Gezondheidsgegevens: nog steeds een moeizaam proces
Gezondheidsgegevens vormen een van de pijlers van het vijfdoelstellingenplan van het RIZIV voor 2030. “Het is de ruggengraat van elk modern gezondheidsbeleid”, benadrukt Mickaël Daubie. "Rond deze informatie-uitwisseling moeten interdisciplinariteit, continuïteit van zorg en een transmurale aanpak worden opgebouwd. Vandaag verloopt de gegevensuitwisseling tussen zorgverleners echter nog steeds moeizaam.”
De weerstand bij zorgverleners blijft in de praktijk groot. “Toch zijn het tools die hun praktijk zouden moeten vereenvoudigen. Maar technische moeilijkheden en institutionele complexiteit remmen de acceptatie af”, constateert Daubie. Hij merkt op dat zelfs elektronische facturatie, die toch bedoeld is als administratieve ondersteuning, slechts traag ingeburgerd raakt.