Omgaan met verandering in de zorgsector

Hoe hou je stand in een sector in beweging - en kan je er zelfs in slagen transitie te omarmen? In 'Omgaan met verandering in de zorgsector. Van management naar gedeeld leiderschap' deelt Ruth Raes inzichten en tools die ook voor huisartsen nuttig kunnen zijn.

Vergrijzing, toenemende regelgeving in de zorgsector, veranderende verwachtingen van patiënten, de wensen van (huis-)artsen inzake de eigen work-lifebalance ... De komende jaren zal de zorgsector noodgedwongen transformeren. En dat vereist een nieuwe vorm van leiderschap, zegt Ruth Raes. In Omgaan met verandering in de zorgsector toont ze hoe gedeeld leiderschap zorgorganisaties kan helpen om verandering het hoofd te bieden. Ze put daarbij zowel uit haar theoretische achtergrond in (verander-)management als uit concrete ervaring: als coach van leidinggevenden binnen en buiten de zorgsector en als coördinator van een team Palliatieve Thuiszorg, met daarnaast ook ruime ervaring in beleidswerk.

Dat de zorgsector onder enorme druk staat, valt niet te ontkennen. Maar dat biedt ook mogelijkheden

Verandering betekent vaak: worsteling, zegt Ruth Raes. "Ik heb heel wat trajecten begeleid, onder meer de transitie van zeven regio's tijdens de eerstelijnshervorming. Wat me opviel was de grote behoefte aan inzichten maar vooral ook aan tools." In haar boek onderbouwt ze praktische handvatten met theoretische denkkaders uit diverse disciplines, van psychologie en neurologie tot organisatiecultuur en HR-management. Voor de concrete voorbeelden put ze vaak uit eigen ervaring - met haar palliatief team legde ze zelf een transitietraject af, van hiërarchisch naar gedeeld leiderschap. "Ik stuur het team vooral aan wat visie en doelstellingen betreft: 'wat doen we?'. De collega's nemen zelf ruim verantwoordelijkheid voor de invulling: 'hoe doen we het?'. Daarbij geven ze elkaar feedback en sturen ze elkaar aan."

Denken aan overmorgen

Gedeeld leiderschap kan ook voor de huisartspraktijk heel relevant zijn, zegt Ruth Raes. "Om te kunnen beantwoorden aan de noden en de verwachtingen van morgen en overmorgen zal de huisarts van de toekomst deel moeten uitmaken van een netwerk, mee een zorglandschap uitbouwen rond zijn of haar praktijk, met daarin andere artsen maar ook WZC's, thuiszorgdiensten, ziekenhuizen,..."

Er beweegt al heel wat op dat vlak: "Multidisciplinaire groepspraktijken uiteraard maar ook de hele evolutie die we vandaag zien naar 'geïntegreerde zorg', en initiatieven als 'Zorgzame Buurten' en de 'Compassionate City'. In het buitenland worden maatschappelijk werkers geïntegreerd in een huisartspraktijk, een eerstelijnszone of een buurtnetwerk, en onder meer ingezet om met patiënten zorgplannen en kwaliteit van leven te bespreken. Maar dat alles vereist dat de huisarts zichzelf niet langer ziet als degene die alles op zijn of haar eentje moet weten en kunnen, maar dat hij of zij ook vertrouwt op andere actoren, die allemaal samenwerken in het belang van de patiënt."

Met haar boek wil Ruth Raes tools aanreiken om binnen zorgorganisaties en organisatienetwerken anders met elkaar om te gaan in woelige tijden: "Om collega's en partners beter te begrijpen in hun eventuele weerstand tegen verandering, om samen een visie te ontwikkelen en een evenwicht te vinden tussen het eigen en het gemeenschappelijk belang." Een traject dat niet altijd even gemakkelijk is, maar dat er uiteindelijk toe kan leiden dat zorgverstrekkers verandering omarmen en hun opdracht liever en beter vervullen dan voorheen. "Dat de zorgsector onder enorme druk staat, valt niet te ontkennen. Maar dat biedt ook mogelijkheden. Er is geen beter moment dan nu om de sector te transformeren."