Verslaving is geen moreel falen, maar een ziekte
Verslaafd. Waarom jij wel en ik niet?
Verslavingsproblemen nemen in vrijwel alle vormen toe. Dat maakt een grondiger inzicht in individuele kwetsbaarheids- en weerbaarheidsfactoren des te urgenter, stelt psychiater Geert Dom. Alleen door beter te begrijpen wie vatbaar is en waarom, kunnen we doeltreffender beleid, preventie en behandelingen ontwikkelen.
In Verslaafd. Waarom jij wel en ik niet? richt Geert Dom, psychiater en hoogleraar aan de Universiteit Antwerpen, zich op verslaving aan psychoactieve stoffen – krachtige chemische middelen die ons natuurlijke beloningssysteem als het ware kapen, door de werking ervan te versterken of juist te blokkeren.
Alcohol en andere drugs zijn van alle tijden en culturen, maar het huidige aanbod is groter, diverser en toegankelijker dan ooit. Om hier structuur in te brengen, verwijst Dom naar het helder “drugwiel” met zeven hoofdgroepen.
Dom ziet verslaving breder dan louter middelengebruik: ook gedragsverslavingen zoals gokken, gamen, overmatig smartphone- of sociale mediagebruik en seksverslaving komen aan bod. De onderliggende neurobiologische mechanismen blijken opvallend vergelijkbaar.
Verslaving als ziekte
Verslaving omschrijft Dom als het aanhoudende, dwangmatige gebruik van chemische middelen, of het stellen van bepaalde gedragingen, ondanks schade aan jezelf en anderen.
Verslaving is dus geen moreel falen, maar een ziekte — en juist daar wringt het schoentje. Dom hekelt het feit dat sommige hospitalisatieverzekeringen opnames voor verslavingsproblematiek vaak niet of onvoldoende terugbetalen, hoewel het wel degelijk om een ziekte gaat.
Preventie en behandeling
Het boek maakt de complexiteit van verslavingsproblematieken tastbaar. Waarom zijn sommigen extra kwetsbaar, terwijl anderen beter bestand lijken? Door de neurobiologische en psychosociale dimensies van verslaving te verkennen, legt Dom overtuigend uit hoe genetische aanleg, hersenwerking, stress, omgeving en cultuur elkaar beïnvloeden.
Ook preventie, beleid en het maatschappelijke debat over verbieden, gedogen en legaliseren krijgen ruime aandacht. Dom pleit voor nuance en voor beleidskeuzes die steunen op wetenschappelijke evidentie in plaats van op morele reflexen. In hoofdstukken over behandeling en herstel benadrukt hij het belang van toegankelijkheid en continuïteit van zorg.
Het boek sluit af met zeven stellingen die het debat richting geven. Voor zorgverleners springt vooral de zesde eruit: “Voor iedereen die behandeling nodig heeft, moet die vlot bereikbaar zijn.”
Geert Dom, Verslaafd... Waarom jij wel en ik niet? Welke factoren bepalen het risico op verslaving en valt er iets aan te doen? Borgerhoff & Lamberigts, 2025.
