'We mogen als zorgverleners best wat liever voor elkaar zijn'

Arts in Nood verwacht dit jaar meer dan dubbel zoveel oproepen als in 2024. Steeds meer artsen lijken nood te hebben aan een luisterend oor.

In heel 2024 waren er 600 oproepen. "Halverwege 2025 zaten we al aan 700 oproepen", zegt dr. Ann-Marie Morel. Zij is pneumoloog-oncoloog, psychotherapeut, en vertrouwensarts bij Arts in Nood. Het hogere aantal oproepen is deels te verklaren doordat Arts in Nood bekender is geworden. Maar onmiskenbaar is dat meer artsen nood hebben aan een luisterend oor.

Artsenkrant: De medische actualiteit werd in 2025 beheerst door de hervormingswet van minister Vandenbroucke. Verklaart dat misschien het stijgende aantal oproepen?

Ann-Marie Morel: Die hervormingswet creëert natuurlijk veel onzekerheid, waarbij artsen zich afvragen wat ze in de toekomst nog wel of niet mogen doen. Vandenbroucke wil ook dat huisartsen geen scans van de lage rug meer voorschrijven. Een huisarts denkt dan: ik ben hiervoor opgeleid, waarom mag ik dat niet doen als ik denk dat het zinvol is? Artsen voelen dit vooral aan als een gebrek aan vertrouwen in hun kunnen én hun goede bedoelingen. En dat raakt zelfs nog meer.

Ook de toenemende agressie tegen zorgverleners hakt er zwaar in. Patiënten mogen assertief zijn, maar agressie is onaanvaardbaar. Als arts hebben we het daar extra moeilijk mee, want wij zijn allemaal zorgend. Als iemand met wie je een therapeutische relatie hebt agressief wordt, sta je als arts in een spreidstand: je wil je verdedigen tegen die agressie, maar je wil tegelijk ook nog zorgen voor die persoon. Laat het duidelijk zijn: ook als arts moet je geen agressie tolereren. Je hebt altijd het recht om een therapeutische relatie te beëindigen. En daar willen we ook artsen een beetje in empoweren.

Fusies tussen ziekenhuizen zijn ook een reden om ons te contacteren. Ziekenhuizen die samengaan, dat betekent nieuwe structuren, nieuwe algemene en financiële regelingen, het samensmelten van diensten waardoor er maar één diensthoofd kan overblijven… Soms fuseren ziekenhuizen die elkaars concurrent waren, en die onderliggende dynamiek verander je niet zomaar.

 Hoe pakken jullie die spanningen door fusies aan?

We gaan vooral luisteren en begeleiden. We willen in de toekomst ook al veel vroeger met het ziekenhuisbeheer in gesprek gaan. Nu komen artsen bij ons als ze echt in nood zijn. Misschien zou een ziekenhuis dat van plan is om te fuseren, al eens preventief met Arts in Nood contact kunnen opnemen, omdat wij wel weten hoe een ziekenhuisdirectie of beheer hier proactief mee kan omgaan.

Als een arts bij ons komt is dat altijd volledig vertrouwelijk. Wij zien soms verschillende artsen uit hetzelfde ziekenhuis, of zelfs van eenzelfde dienst. Maar elke arts denkt dat hij de enige is die met een probleem zit.

Soms zegt een arts me dat hij of zij aan een collega vertelde dat ze contact namen met Arts in Nood, maar dat die collega daar niet dieper op ging, terwijl die collega ons over dezelfde situatie gecontacteerd heeft! Dat is spijtig, want als collega’s daar onderling meer open over zouden zijn, zijn ze de beste hulpbron voor een collega in nood.

'Als we negen jaar investeren in de opleiding van een arts, moeten we ervoor zorgen dat ze daarna geen bloemenwinkel openen omdat ze daar geen honderdduizend regeltjes moeten volgen en hun eigen baas kunnen zijn'

Waarom doen ze dan niet?

Dat is het grote taboe. Er heerst de idee – versterkt door programma’s als Topdokters – dat zorgverleners supermensen zijn, dat we een groter incasseringsvermogen moeten hebben dan eender welke mens. Er is ook angst om als de zwakke binnen de groep weggezet te worden. Want iedereen op je dienst lijkt het wel aan te kunnen.

We zouden als zorgverleners dus best wat liever voor elkaar mogen zijn. We doen zoveel voor andere mensen, maar we kijken te weinig naar elkaar. Of soms zien we wel dat een collega het moeilijk heeft, maar denken we: dat die zijn plan maar trekt. En dat begrijp ik niet goed.

Is er een bepaald profiel van arts dat jullie meer zien?

Het zijn vaak de meest gepassioneerde artsen die eerst tegen de muur lopen. Ze werken in een associatie waar beslist is dat de turnover omhoog moeten – ze krijgen geen kwartier meer voor een patiënt, het moet op tien minuten. Zij vinden dat geen goede geneeskunde en willen niet dat soort arts zijn. Terwijl hun collega die er zes minuten over doet, denkt dat hij goed bezig is.

De jonge generatie heeft ondertussen wel geleerd om aandacht te hebben voor het psychosociale. Maar dat geeft dan soms spanningen met de oudere generatie, die vaak teruggrijpt naar ‘in mijn tijd’. Dat helpt ons niet vooruit. 'In mijn tijd' deed ik na mijn dagdienst een nachtwacht waarna opnieuw een dagtaak volgde. En als ik eerlijk ben: als er dan een familie om een gesprek vroeg, heb ik niet altijd even rustig en empathisch geantwoord. Niet verwonderlijk als je al meer dan 24 uur aan een stuk werkt. ‘In mijn tijd’ was het dus zeker niet altijd beter...

De eerstelijnspsycholoog is toegankelijker gemaakt. Is dat ook een oplossing voor artsen die het moeilijk hebben?

Voor iemand die het moeilijk heeft, is elke vorm van hulp goed. Als je buurvrouw vraagt hoe het gaat en jij hebt de openheid om eerlijk te antwoorden dat je een verschrikkelijke dag hebt gehad, dan helpt dat al.

Bij de eerstelijnspsychologen is er een probleem van beschikbaarheid. Het duurt weken voor je kan langsgaan. Als een arts een beroep doet op Arts in Nood, zorgen we ervoor dat we die collega binnen de 24 uur contacteren om een gesprek in te plannen. Als je daar zes weken over laat gaan, heeft die weer zijn cape van superheld aangetrokken.

Bovendien spreken die psychologen vaak vanuit een referentiekader dat niet is aangepast aan de geneeskundige activiteit. Ze zullen je adviseren om ‘je grenzen te bewaken’. Dat is goed bedoelde raad, maar wat doe je daarmee als er net wanneer jij op spoed wil vertrekken nog een verkeersslachtoffer wordt binnengebracht?

Wat artsen doen, kan enorme consequenties hebben – niet ‘ik ben iets vergeten’ maar ‘er is iemand overleden’. De stress en de verantwoordelijkheid die wij hebben, is meer dan gemiddeld. En als er dan geen respect is van de patiënt, van de collega’s, van de overheid, die laat uitschijnen dat de meeste artsen geldpakkers zijn – dan geraken artsen uitgeput. Wij moeten niet méér respect krijgen dan eender wie, maar we willen ook wel met respect behandeld worden. En dat ontbreekt soms.

De overheid zegt dan: 'het gaat om overheidsgeld, controle is nodig'?

Er mogen zeker regels of controle zijn. Je moet de fraudeurs eruit halen, maar men moet zich realiseren dat dat echt een klein groepje is. Maar in plaats van die outliers direct aan te pakken, komen er maatregelen die iedereen treffen. En al wie zijn best doet en nooit van plan was de kantjes eraf te lopen, wordt gewoon over dezelfde kam geschoren. En dat is niet fair.

De essentie – ook voor de overheid – is dat artsen die zich niet goed voelen, onveilige zorg geven. Als je overstressed bent, je niet goed voelt op de plek waar je zit, en je hebt continu discussies binnen je dienst bijvoorbeeld, dan ben je ook geen 100% bij je patiënt. En als de vorige patiënt onbeleefd was tegen je, dan zit dat nog in je rugzakje tegen dat de volgende patiënt binnenkomt.

Het verschil tussen een gepassioneerde hulpverlener en een uitgebluste hulpverlener, dat is voor die patiënt een wereld van verschil. We denken dat we daar preventief iets aan moeten doen en beter niet wachten tot een arts ons contacteert. In de opleiding moeten we artsen veerkrachtig maken. En we moeten ook de overheid overtuigen van het belang daarvan.

We kunnen immers wel zeggen dat we meer artsen nodig hebben. Maar als we negen of twaalf jaar investeren in hun opleiding, moeten we er ook voor zorgen dat ze daarna niet afhaken, en een bloemenwinkel openen omdat ze daar geen honderdduizend regeltjes moeten volgen en hun eigen baas kunnen zijn.