Naar een vaccinatieplan voor senioren?

Seniorenvereniging Neos vraagt een vaccinatieplan voor volwassenen en senioren, naar analogie met de bestaande vaccinatieschema’s voor kinderen.

Martin De Loose, directeur van Neos vzw, deed de oproep tijdens een evenement in het federaal parlement. "Onze actieve senioren verdienen dezelfde bescherming en aandacht als onze kinderen. Ze vragen niet om veel: duidelijke informatie, tijdige herinneringen en toegankelijke vaccinaties." Die vragen blijken uit een enquête van Neos bij zijn leden (zie verder).

Tijdens het evenement wees prof. dr. Pierre Van Damme (Vaccinopolis) op de demografische realiteit: de groep 65-plussers groeit, zowel in absolute aantallen als relatief binnen de bevolking.

“Om deze groeiende groep zo gezond mogelijk te houden, is een echte mindshift nodig”, zei Van Damme. “We moeten evolueren van een zorgmodel waarin de vraag is hoe een arts je kan genezen, naar een model waarin mensen zich afvragen hoe ze gezond kunnen blijven.” Naast gezonde voeding en voldoende beweging vormt vaccinatie daarbij de derde, essentiële pijler.

Van Damme erkende dat de communicatie over vaccins vroeger misschien wat te optimistisch was – zoals in de boodschap dat je na een griepvaccin ‘geen griep meer kan krijgen’. De kernboodschap over vaccinatie moet realistischer én duidelijker zijn: vaccinatie beschermt vooral tegen zware ziekte en hospitalisatie, en precies dat maakt ze zo waardevol voor ouderen.

'Mijn dierenarts stuurt een uitnodiging wanneer mijn kat een vaccinatie nodig heeft – waarom doen we dat niet voor mensen?'

Kennis nodig

Dr. Yves Van Laethem, infectioloog en voorzitter van de Hoge Gezondheidsraad (HGR), onderstreepte het belang van kennis over vaccins. “Grootouders weten vaak beter welke vaccins hun kleinkinderen nodig hebben dan welke vaccins voor henzelf nuttig zijn”, merkte Van Laethem op. Dat er in de praktijk vaak nog een kloof is tussen de aanbevelingen van de HGR en de terugbetalingsmodaliteiten, maakt het voor ouderen niet gemakkelijker om de juiste vaccins te krijgen.

Van Damme pleitte voor meer aandacht voor preventie in de opleiding geneeskunde. Daarnaast ziet hij kansen in de eerste lijn, die met digitale tools een veel actievere rol zou kunnen opnemen. Hij stelt de vraag scherp: waarom nodigen we via het GMD niet gewoon alle 65-plussers systematisch uit? “Mijn dierenarts stuurt mij wél een uitnodiging wanneer mijn kat een herhalingsvaccinatie nodig heeft – waarom doen we dat niet voor mensen?”

"We willen allemaal voldoende gezonde, kwaliteitsvolle levensjaren. Het is daarom dringend tijd dat het voorkomen van ziektes en dus preventie een belangrijke plaats krijgt in ons gezondheidsbeleid”, zei Jan Bertels, volksvertegenwoordiger voor Vooruit. “We hebben al uitstekende vaccinatieschema’s voor jonge kinderen. Het is nu de uitdaging om ook ouderen te laten vaccineren.”

Groot vertrouwen

Neos peilde via een online bevraging naar de houding van zijn leden tegenover vaccinatie. Hoewel slechts 356 van de 35.000 leden de vragenlijst invulden, geven de antwoorden wel een interessant inkijkje in wat er leeft bij oudere volwassenen.

Opvallend is het grote vertrouwen in vaccinatie in het algemeen. Maar liefst 94% gelooft dat vaccins een goede manier zijn om zichzelf en anderen te beschermen. De overtuiging dat vaccins werken zit dan ook diep: 95% noemt ze doeltreffend en 89% veilig. Tegelijk blijft er een zekere voorzichtigheid bestaan tegenover nieuwe vaccins.

De klassieke vaccins zijn uitstekend gekend: bijna iedereen kent de griep- (98%), covid-19- (98%), tetanus- (96%) en pneumokokkenvaccins (90%). De nieuwere vaccins blijven echter onder de radar: slechts 59% kent het RSV-vaccin en amper 32% het vaccin tegen zona. (Er zaten ook strikvragen in dit onderdeel: 9% gelooft dat er een vaccin bestaat tegen COPD, en 4,8% meent dat er een vaccin tegen diabetes type 2 bestaat.)

Huisarts is cruciaal

93% volgt het advies van de huisarts als het over vaccinaties gaat, en 89,3% wordt liefst door de huisarts geïnformeerd of uitgenodigd voor vaccinatie. Opvallend genoeg geeft 28% aan dat hun huisarts zelden spontaan over vaccinatie begint.

De huisartsenpraktijk blijft ook de favoriete priklocatie (54%). De apotheek wordt door 24% gezien als een goed aanvullend kanaal en 10% vindt een vaccinatiecentrum geschikt.

Voor de meeste respondenten (72%) speelt de kostprijs van vaccins geen rol – waarbij we moeten opmerken dat leden van Neos niet representatief zijn voor de bevolking als geheel.

'Volgend advies HGR over griepvaccinatie zal vroeger klaar zijn'
Het advies van de Hoge Gezondheidsraad over de griepvaccinatie voor het winterseizoen 2026-2027 zal in het voorjaar van 2026 klaar zijn – eerder in het jaar dus dan het advies voor het huidige seizoen, dat pas in juli gepubliceerd werd.
Dr. Yves Van Laethem, infectioloog en voorzitter van de Hoge Gezondheidsraad (HGR), geeft toe dat het advies dit jaar te laat kwam. Dit kwam in de eerste plaats door een tijdelijk personeelstekort bij de HGR zelf. De inhoud van het advies week dan ook nog eens behoorlijk af van wat in de voorgaande jaren geadviseerd werd, met name door de nieuwe aanbeveling van versterkte vaccins (vaccins met adjuvans of hooggedoseerde vaccins) voor 65-plussers.
Volgens Van Laethem zal het advies voor het winterseizoen 2026-2027 klaar zijn volgens de gebruikelijk timing, dus in maart 2026.
In de Kamercommissie Gezondheid had Kamerlid Irina De Knop (Open VLD) aangekaart dat er onvoldoende versterkte vaccins zijn om alle 65-plussers volgens het advies van de HGR te vaccineren. "Het advies van de Hoge Gezondheidsraad werd pas in juni uitgebracht, terwijl de bestellingen al veel eerder moesten worden geplaatst. Daardoor konden geen bijkomende leveringen meer worden voorzien", zei ze.
In zijn antwoord gaf minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke mee dat er voor  het griepseizoen 2025-2026 2.645.000 griepvaccins beschikbaar zijn, waarvan 235.000 versterkte vaccins en 2.410.000 typische griepvaccins. Hij erkende dat het advies van de Hoge Gezondheidsraad te laat kwam voor de vaccinatiecampagne van dit jaar.
"De firma’s plannen maanden op voorhand de productie van hun vaccins", aldus Vandenbroucke. "Daarnaast hebben de betrokken actoren, zoals de apothekers en de lokale overheden, de gewoonte om al in december of januari een voorbestelling te plaatsen voor het komende griepseizoen. Dat helpt de firma’s om de nood beter in te schatten."
Vandenbroucke wees er op dat de Hoge Gezondheidsraad een onafhankelijk orgaan is, maar liet wel horen dat "een vroeger advies alle actoren ten goede zou moeten kunnen komen."