"Bestraffing van fraudeurs en malafide practici" als rookgordijn

De handhavingsdrift van de minister van Volksgezondheid

De Gegevensbeschermingsautoriteit adviseert negatief over een wetsontwerp dat de macht van de Federale Toezichtscommissie wil uitbreiden. Het ontwerp typeert de aanpak van minister Vandenbroucke: mikken op het maximum en dan bijstellen.

Em. prof. Dr. C. Politis, voorzitter VBS

Op 3 juni 2025 toonde de minister van Volksgezondheid voor de eerste maal de hervormingskalender die hij wilde realiseren via het voorontwerp van Kaderwet. Enkele dia’s in zijn presentatie gingen over hervormingen die niet in het voorontwerp van Kaderwet zijn opgenomen. Zo is de versterking van de Federale Toezichtscommissie geen onderdeel van de beoogde Kaderwet.

Terwijl we wachten op het advies van de Raad van State over het voorontwerp van Kaderwet, is er intussen wel een negatief advies van de Gegevensbeschermingsautoriteit (Advies nr. 109/2025 van 20 oktober 2025). Het advies gaat over een voorontwerp van wet tot wijziging van de wet van 22 april 2019 inzake de kwaliteitsvolle praktijkvoering in de gezondheidszorg (CO-A-2025-110). Het wetsontwerp zelf is nog niet publiek beschikbaar, maar het antwoord van de gegevensbeschermingsautoriteit geeft te denken.

Blijkbaar wil het ontwerp de bestaande onderzoeks- en vaststellingsbevoegdheden van de inspecteurs van de Federale Toezichtscommissie als volgt uitbreiden:

• zonder voorafgaande verwittiging alle plaatsen betreden en doorzoeken waar gezondheidszorg wordt verleend of ook andere plaatsen die aan hun toezicht zijn onderworpen;
• overgaan tot elk onderzoek, elke controle, en elk verhoor en daarbij gelijk welke persoon ondervragen alsook de identiteit opnemen van gelijk welke persoon (en dit met inbegrip van foto’s, film- en video-opnamen);
• overgaan tot inbeslagname en verzegeling van informatiedragers en andere voorwerpen;
• bijstand van de openbare macht vorderen;
• toegang tot de applicatie Dolsis en (niet nader gedefinieerde) federale databanken over de praktijk, de praktijkomstandigheden, het sociaal statuut en de bedrijfsgegevens van gezondheidszorgbeoefenaars;
• gebruikmaking van een fictieve identiteit in het licht van de ‘mystery shopper-techniek’;
• gegevensdeling met (niet nader gedefinieerde) autoriteiten belast met toezicht op andere wetgevingen;
• gegevensverkrijging van alle diensten van de Staat.

In haar advies stelt de Gegevensbeschermingsautoriteit vast dat het voorontwerp te kort schiet inzake het noodzakelijkheids- en evenredigheidsbeginsel, maar ook inzake het legaliteits- en voorzienbaarheidsbeginsel. Er is daarom een groot aantal aanpassingen in het voorontwerp van wet nodig, zegt de Gegevensbeschermingsautoriteit (volledige lijst onderaan).

Minister mikt op maximum

Hieruit kan worden afgeleid dat minister Vandenbroucke heeft gekozen om in het voorontwerp het maximaal mogelijke na te streven, en dit vervolgens naar beneden bij te stellen. Hij heeft exact hetzelfde gedaan in het voorontwerp van de Kaderwet: het maximale nastreven en vervolgens naar beneden bijstellen in reactie op politieke tegenwind. Dit is niet het nastreven van het optimum, want dat vereist studie, inzicht, overleg en tijd.

Uit dit alles blijkt duidelijk dat 'handhaving' een hoeksteen vormt van het beleid van minister Vandenbroucke. Dit geeft te denken. Inspecteurs van de Federale Toezichtscommissie krijgen ongebreidelde bevoegdheden, adviserend artsen worden veel sterker aangestuurd door de leidend ambtenaar van de DGEC, de opschorting van het RIZIV-nummer van artsen (voor een periode van maximaal 2 jaar) wordt voorgesteld als alternatief voor een administratieve boete voor inbreuken op de eerste vier bepalingen van art. 73bis van de ZIV-wet - waaronder het voorschrijven van 'verstrekkingen die overbodig of onnodig duur zijn'.

Wat nog ontbreekt is een door de overheid gecontroleerd ‘Kennisorgaan’ dat de normen en richtlijnen bepaalt over de ‘overbodigheid’ of de ‘onnodig dure kost’ van medische verrichtingen. Het KCE leent zich daar perfect toe. Met het wetsontwerp is de cirkel rond, en heeft de overheid een forse stok achter de deur om artsen (en andere zorgverleners) te dwingen de opgelegde normen en richtlijnen te volgen.

Het inperken van ereloonsupplementen was de ‘framing’ om het voorontwerp van Kaderwet erdoor te krijgen bij de meerderheidspartijen. Op dezelfde manier wordt de bestraffing van 'fraudeurs en malafide practici' als rookgordijn gebruikt om zowel de schorsing van het RIZIV-nummer als de uitbreiding van de controlebevoegdheden van de Federale Toezichtscommissie erdoor te krijgen.

Demagogie en populisme

Hierbij worden al te makkelijk belangrijke principes over het hoofd gezien: het noodzakelijkheids- en evenredigheidsbeginsel, het legaliteits- en voorzienbaarheidsbeginsel. Wat een beetje demagogie en populisme al niet vermogen.

De Gegevensbeschermingsautoriteit heeft het voorontwerp van wet over de Federale Toezichtscommissie in elk geval terug naar de tekentafel gestuurd. Het voorontwerp van Kaderwet dat door het kernkabinet in juli werd goedgekeurd, lijdt echter aan dezelfde gebreken.

Om het voorontwerp van Kaderwet bij te sturen is echter niet de Gegevensbeschermingsautoriteit aan zet, maar het parlement met alle fracties van de meerderheid en van de oppositie. Alle parlementsleden moeten beseffen dat dit voorontwerp van Kaderwet de uitoefening van de geneeskunde ingrijpend zal wijzigen - en niet ten goede. Zij hebben alsnog een kans om bij te sturen.

Aanpassingen aan voorontwerp van wet

Dit is de lijst van alle aanpassingen die volgens de Gegevensbeschermingsautoriteit noodzakelijk zijn:

• uitklaring en definiëring van de begrippen ‘risico’s’ en ‘zware gevolgen’ in het gewijzigde artikel 45, tweede lid, met het oog op een duidelijke afbakening van de inspectiebevoegdheden;
• herwerking van de mogelijkheid tot (huis)zoeking;
• vervanging van ‘nodig’ of ‘dienstig’ door ‘strikt noodzakelijk’ in het nieuw in te voeren artikel 52, §1, 3°, in lijn met het beginsel van minimale gegevensverwerking;
• herwerking van mogelijkheid tot opvragen van bescheiden en elektronische dragers;
• herwerking van de mogelijkheid tot inbeslagname en verzegeling;
• herwerking van de mogelijkeid tot opvorderen van de openbare macht evenals bijstand aan openbare autoriteiten;
• behoudens bijkomende precisering en rechtvaardiging, schrapping van de systematische toegang tot de Dolsis applicatie;
• schrapping van de onbeperkte toegang tot federale databanken wegens strijdig met het beginsel van minimale gegevensverwerking;
• verduidelijking van de eerste zin van het nieuw in te voeren artikel 53, §3, 1°;
• uitwerking van een bewaarbeleid en aanduiding van de verwerkingsverantwoordelijke(n);
• herwerking van mogelijkheid tot aanwending van mystery shopping techniek;
• precisering van de voorgenomen mededelingen van persoonsgegevens aan derde autoriteiten;
• herwerking van de mogelijkheid tot het opvragen van informatie bij alle diensten van de Staat;
• voorzien in een beroepsgeheim in hoofde van de inspecteurs van de Federale Toezichtcommissie.