WHO waarschuwt
Ongelijkheid ondermijnt strijd tegen baarmoederhalskanker
De WHO wil baarmoederhalskanker tegen 2030 uitroeien via grootschalige vaccinatie, screening en behandeling. Maar een nieuwe wereldwijde studie, gepubliceerd in The Lancet Global Health, toont aan dat medische inspanningen alleen niet volstaan. Landen die het best presteren, zijn die met sterke, rechtvaardige en democratisch georganiseerde gezondheidssystemen.
Filip Ceulemans
De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) formuleerde in 2020 een ambitieus plan om baarmoederhalskanker wereldwijd te elimineren. Tegen 2030 moeten landen drie doelstellingen halen: 90% van de meisjes moeten gevaccineerd zijn tegen het humaan papillomavirus (HPV) vóór de leeftijd van 15 jaar, 70% van de vrouwen moet gescreend zijn op baarmoederhalskanker vóór 35 jaar (en opnieuw vóór 45 jaar), en 90% van de vrouwen met kanker moet worden behandeld.
Vooruitgang teleurstellend
Vijf jaar na de lancering blijkt de vooruitgang echter teleurstellend. Vooral lage- en middeninkomenslanden hinken achterop. De uitvoering van vaccinatie-, screenings- en behandelingsprogramma’s vindt er vaak plaats binnen zwakke of gefragmenteerde gezondheidssystemen, wat de reikwijdte en effectiviteit sterk beperkt.
Een internationale analyse, gepubliceerd in The Lancet Global Health, onderzocht gegevens uit 155 landen om te bepalen welke factoren samenhangen met succesvolle implementatie van de WHO-strategie. Daaruit blijkt dat landen die beter scoren, doorgaans beschikken over een sterk en rechtvaardig gezondheidssysteem, voldoende publieke investeringen in zorg, democratisch bestuur en lage corruptie. Ook maatschappelijke factoren spelen een rol. Gendergelijkheid, sociale rechtvaardigheid en vertrouwen in instellingen blijken belangrijke voorwaarden voor brede toegang tot vaccinatie en screening.
In landen met een hoge Human Development Index (HDI) is HPV-vaccinatie in 80% van de gevallen opgenomen in het nationaal programma, tegenover slechts 35% in landen met een lage HDI. Het mediane vaccinatiepercentage bedraagt respectievelijk 66% tegenover 0%. Ook voor screening en toegang tot behandeling zijn de verschillen groot.
Diagonale aanpak
De onderzoekers pleiten voor een zogenoemde “diagonale aanpak” van gezondheidssysteemversterking: programma’s tegen baarmoederhalskanker moeten niet losstaan van andere initiatieven, maar ingebed worden in bestaande structuren zoals moeder- en kindzorg. Zo kunnen landen infrastructuur en personeel efficiënter inzetten en tegelijkertijd de algemene gezondheidszorg verbeteren.
Internationale organisaties zoals de vaccinatiealliantie Gavi, Unitaid en UNICEF leveren financiële en technische steun, maar hun impact blijft beperkt zolang nationale overheden niet investeren in duurzame zorgstructuren en goed bestuur. “De eliminatie van baarmoederhalskanker is niet enkel een medische uitdaging, maar ook een politieke en maatschappelijke opdracht”, besluiten de auteurs. "Alleen landen die structureel ongelijkheid aanpakken, universele gezondheidszorg uitbouwen en de kwaliteit van hun zorgsysteem versterken, zullen erin slagen om deze vermijdbare kanker effectief uit te roeien."
