VIVEL: Onbekend is onbemind

SAMENWERKING De beslissing van Vlaams minister van Welzijn, Caroline Gennez (Vooruit), om de helft van de subsidie van VIVEL, het Vlaams Instituut voor de Eerste Lijn, te schrappen met ingang van 1 januari 2026, kwam als een donderslag bij heldere hemel. Misschien heeft de vaststelling dat VIVEL niet echt bekend is bij het grote publiek en bij de politiek, bijgedragen tot deze beslissing. Daarom stelt Artsenkrant het instituut kort voor.

Filip Ceulemans

Begin 2019 zag VIVEL het levenslicht. Goed zeven jaar later dreigt het licht uit te gaan voor het instituut dat ernaar streeft dat iedereen op een kwaliteitsvolle manier kan leven in een voor hem vertrouwde omgeving en daar de zorg en ondersteuning krijgt die nodig is en waar men recht op heeft. “Dat kan enkel door een goede samenwerking binnen een sterke eerste lijn. Dat mogelijk maken, is de bestaansreden van VIVEL”, zegt directeur dr. Caroline Verlinde.

Twee sleutelwoorden staan daarbij centraal: thuis en samen. “Wie zorg of ondersteuning nodig heeft, krijgt die best in of zo dicht mogelijk bij de vertrouwde omgeving”, zegt Caroline Verlinde. “Dat is goed voor wie zorg nodig heeft én voor wie de zorg levert. Globaal is het ook voor de samenleving goed dat iedereen zo veilig en zo dicht mogelijk bij huis wordt geholpen. Thuis is waar alles begint. De toekomst is thuis.”

Ondersteuning zorgraden

Met als tweede slagzin ‘de toekomst is samen’, maakt VIVEL duidelijk dat ook samenwerking binnen de eerste lijn van cruciaal belang is. Omdat samenwerken niet makkelijk is wanneer structuren en hulpmiddelen niet op elkaar zijn afgestemd, stimuleert en faciliteert VIVEL alle eerstelijnsactoren om samen te werken en ondersteunt het zorgraden waarin mensen op het terrein daadwerkelijk samenwerken. Zo is VIVEL dé partner voor de overheid om het systeem dermate te ontwerpen dat samenwerken altijd en overal loont.

VIVEL heeft een adviesfunctie ten aanzien van de overheid die ze voedt via de frequente contacten en ondersteuning van zorgraden en organisaties op het terrein. "Hierbij vinden we het belangrijk om oplossingsgericht en direct bruikbaar advies op te leveren. We zijn geen onderzoeksinstelling maar leveren wel steeds stevig onderbouwde adviezen samen met concrete voorstellen tot verbetering die we met de betrokken actoren opbouwen."

Een van de belangrijke taken van VIVEL is de juridische, administratieve en inhoudelijke ondersteuning van de zorgraden. “We ondersteunen de zorgraden met een breed en gestructureerd aanbod, waarbij governance en inhoudelijke ondersteuning centraal staan”, legt Verlinde uit. Tijdens vraag- en antwoordsessies komen thema’s aan bod als statuten, algemene vergaderingen en bestuursverkiezingen maar ook rond communicatievraagstukken, het betrekken en engageren van je achterban, prioriteiten bepalen, het opmaken van goed onderbouwde omgevingsanalyses en meerjarenplannen bieden we ondersteuning. “Onze aanpak combineert sensibilisering, bijvoorbeeld via phishingtests, met praktisch toepasbare adviezen en sjablonen die we verduurzamen in onze VIVEL-academie. Dit helpt zorgraden om hun bestuur en administratie veilig en inhoudelijk professioneel te organiseren.”

'Door onze ondersteuning versterken we de bestuurskracht van de zorgraden'

Digitale tools

De provinciale aanspreekpunten vormen de eerste lijn van de ondersteuning door VIVEL. Zij hebben regelmatig contact met de zorgraden en hun achterban. “Door hun vele contacten capteren ze signalen die ze doorgeven binnen VIVEL en waar nodig naar het beleid. Ze begeleiden de zorgraden op drie niveaus. In heel Vlaanderen en Brussel via e-learnings, webinars en inspiratiesessies, via provinciale inspiratiemomenten, supervisies en leesgroepen en individueel door middel van intakegesprekken, periodieke coaching, projectplanning en fysieke begeleiding.”

Digitale tools versterken de werking van VIVEL. “Via eerstelijnszone.be vinden professionals en burgers informatie vanuit de zorgraden algemeen en vanuit hun specifieke zorgraad. Viva Engage is een intern communicatie- en informatieplatform en het intranet Sherlock biedt een overzicht van activiteiten, contacten, nieuws, sjablonen en documenten. Omdat communicatie deel uitmaakt van een performante organisatie, ondersteunt VIVEL de zorgraden via opleidingen rond eventcommunicatie, AI en duurzaamheid.”

Toekomst onzeker

De VIVEL-academie bundelt het aanbod in duurzame opleidingen en toolboxen. “Dit is belangrijk gezien het personeelsverloop en de frequente bestuurswissels. Met het programma ‘Start to zorgraad’ krijgen nieuwe medewerkers en bestuurders een duidelijk instaptraject. Ook rond topics zoals doelgerichte zorg en intervisiemethodieken biedt de VIVEL-academie blended learning. Door onze ondersteuning versterken we de bestuurskracht van de zorgraden. VIVEL maakt de zorgraden klaar om als betrouwbare en deskundige actoren hun plaats op het mesoniveau van de eerste lijn in te nemen”, zegt Caroline Verlinde.

VIVEL wilde dit aanbod, de beschikbare kennis en de ondersteuning verder personaliseren, zodat nog beter rekening kon worden gehouden met de diversiteit op het terrein. “We wilden ook zoeken naar manieren om in te spelen op het personeelsverloop en inzetten op impactmeting om te leren en waar nodig bij te sturen”, besluit Caroline Verlinde. De hamvraag is of dit gerealiseerd kan worden wanneer de Vlaamse overheid effectief één miljoen euro subsidie inhoudt.