Sarcoïdose: een beetje beroepsziekte?
Er is weinig geweten over de oorzaak van sarcoïdose. Recente epidemiologische studies tonen aan dat er mogelijks een belangrijke associatie bestaat met blootstellingen op het werk.
Wim Van Hooste, preventieadviseur-arbeidsarts
In april 2025 verscheen er een overzichtsartikel over de incidentie, de prevalentie en de mortaliteit van sarcoïdose in Engeland (Lancet Regional Health, 2025), en in mei een review over de etiologie, de diagnose en de behandeling van deze ziekte van Besnier-Boeck-Schaumann (Waly et al., Front Med).
In België is de prevalentie circa 50 per 100.000 personen en worden er ongeveer 20 nieuwe gevallen ontdekt per 100.000 personen per jaar.
Sarcoïdose is een granulomateuze auto-immuunziekte die meerdere orgaansystemen aantast. Sinds de ziekte herkend werd in de late 19de eeuw, is er weinig geweten over de oorzaak ervan. Maar de laatste 10 jaar tonen epidemiologische studies aan dat er mogelijks een belangrijke associatie bestaat met blootstellingen op het werk.
Er zijn ook Belgische case-reports gerapporteerd die daarop wijzen (Ronsmans et al., Am J Ind Med, 2019; De Ridder et al., Acta Clinica Belgica, 2020).
Hoewel door veel medici beschouwd als een 'idiopathische ziekte', schatten Blanc en collega's dat toch tot 30% van alle gevallen kan worden toegeschreven aan beroepsgebonden blootstellingen (Am J Respir Crit Care, 2019). Daarnaast zouden ook genetische factoren een belangrijke rol hebben (zoals het Human Leukocyte Antigen, HLA).
Dit is in tegenstelling tot andere granulomateuze ziektes waarvan de oorzaken wel al duidelijk gekend zijn (bijvoorbeeld Mycobacterium tuberculosis, Cryptococcus) (Judson, Frontiers in Immunology, 2020).
Er wordt verondersteld dat de ziekte zich ontwikkelt bij personen die genetisch voorbeschikt zijn en blootgesteld worden aan bepaalde agentia uit de (werk)omgeving. De blootstelling zou aanleiding geven tot een opeenhoping van geactiveerde witte bloedcellen (T-lymfocyten) op bepaalde plaatsen gepaard gaande met ontsteking.
De meeste epidemiologische studies hebben betrekking op bouwvakkers (steen, cement, zandstralen), brandweermannen (na de aanslagen van 9/11), landbouwers (grond, schimmels, insecticiden), metaalarbeiders (metaalstof, metaalrook, zand) en wegenbouwers (asfalt, bitumen, beton).
Een causaal verband aantonen vergt een hoge Odds Ratio (Reich, Chest, 2016), die niet werd aangetoond bij de Zweedse metaalarbeiders (Seaton, Occup Med, 2020). Epidemiologische studies worden gemakkelijk verstoord door misdiagnose van de aandoening en zouden kunnen leiden tot misleidende conclusies voor wat betreft oorzakelijkheid.
Zelfrapportage van de blootstelling is een ander groot probleem. De meeste case-control studies gebeurden met een beperkt aantal gevallen. Sommige studies toonden zelfs geen associatie aan.
Retrospectieve silicastudies lopen het risico op misclassificatie, recall bias en confounding. Metaal- en schimmelblootstelling heeft een issue met de misclassificatie van sarcoid-like reactions (‘beryliumziekte’).
Het kennen van de oorzakelijke verbanden tussen blootstelling en sarcoïdose zou een belangrijke impact hebben op de preventie ervan (Judson, 2020).
De recentste epidemiologische studies vonden (soms) significante associaties tussen sarcoïdose en beroepsblootstellingen. Deze associaties werden de laatste jaren aangevuld met case-report studies.
De sterkste associaties werden teruggevonden voor silica en silicaten, voor stofblootstelling tijdens en na de 9/11-aanvallen op het World Trade Center, alsook voor blootstelling aan metaalstof. Maar prospectieve, follow-up studies bij grote(re) groepen personen zijn noodzakelijk om hieromtrent uitsluitsel te geven.
