Onderzoek VIB-VUB

Nieuwe strategie om enzymfunctie bij Parkinson te herstellen

Onderzoekers van de Vrije Universiteit Brussel (VUB), de Universiteit van Padua en het VIB-VUB Centrum voor Structurele Biologie hebben door het inzetten van nanobody-technologie de functie herstelt van een enzym dat onder meer betrokken is bij de ziekte van Parkinson.

Filip Ceulemans

Hoewel de ziekte van Parkinson een van de meest voorkomende neurodegeneratieve aandoeningen is die wereldwijd meer dan tien miljoen patiënten treft, zijn de exacte oorzaken van de ziekte momenteel nog steeds onduidelijk. Wetenschappers ontdekten al wel dat het slecht functioneren van het enzym glucocerebrosidase (GCase), dat verantwoordelijk is voor het afbreken van bepaalde lipiden, een risicofactor is. Mutaties in het GCase-gen verstoren de normale werking van het enzym, wat leidt tot ophoping van cellulaire afvalstoffen en functieverlies in cellen.

Kameelachtigen

Om dit probleem aan te pakken ontwikkelden de teams van prof. Wim Versées (VIB-VUB) en prof. Nicoletta Plotegher (Universiteit van Padua) een innovatieve benadering gebaseerd op Nanobodies ® om de werking van GCase te verbeteren. Deze nanobodies zijn kleine, stabiele fragmenten van antilichamen die van nature voorkomen bij kameelachtigen.

Traditionele moleculaire chaperonnes blokkeren vaak de actieve plaats van het enzym, waardoor hun effect beperkt is. De nieuw ontwikkelde nanobodies daarentegen binden zich op een alternatieve wijze aan GCase, ver van de actieve plaatsen. Dit mechanisme stabiliseert of activeert GCase zonder de natuurlijke functie te verstoren.

Gemuteerde varianten

“Onze nanobodies bieden een compleet nieuwe manier om de werking van GCase te moduleren,” zegt Wim Versées. “We konden aantonen dat bepaalde nanobodies de werking van GCase aanzienlijk verbeteren in cellulaire modellen, en zelfs de activiteit verhogen van gemuteerde GCase-varianten die ziekte veroorzaken.”

Thomas Dal Maso, de hoofdonderzoeker die dit werk uitvoerde in het lab van Versées, voegt daaraan toe: “Om deze op nanobodies gebaseerde hulpmiddelen te vertalen naar gerichte behandelingen voor patiënten, is meer onderzoek nodig – vooral naar methoden om ze effectief af te leveren aan aangetaste hersencellen.”

Publicatie: Developing nanobodies as allosteric molecular chaperones of glucocerebrosidase function. Dal Maso, T., Sinisgalli, C., Zilio, G. et al. Developing nanobodies as allosteric molecular chaperones of glucocerebrosidase function. Nat Commun 16, 4890 (2025).

Gerelateerde artikels

VIB, 25 jaar pionieren in life sciences en biotech

VIB staat voor 90 labs, verdeeld over de vijf Vlaamse universiteiten, met 1.800 wetenschappers, uit meer dan 75 landen. De focus ligt op moleculair onderzoek, maar ook op maatschappelijke waardecreatie door onderzoeksresultaten om te zetten naar toepassingen in de geneeskunde, industrie en landbouw.

VIB lanceert 'Grand Challenges'-programma

De maatschappelijke impact van het VIB-onderzoek vergroten: dat is het doel van het gloednieuwe VIB Grand Challenges-programma. Daarin werken VIB-onderzoekers samen met onderzoekers in niet-VIB- disciplines en clinici van diverse ziekenhuizen. Concreet zal er via de eerste editie van dit programma een substantiële financiering gaan naar drie geselecteerde projecten die op korte termijn een directe meerwaarde voor burger en patiënt kunnen opleveren. De focus van deze projecten ligt respectievelijk op een snellere diagnose van leverproblemen, bestrijding van kanker met het eigen immuunsysteem en een betere detectie van primaire immuunziekten. Via nieuwe oproepen beoogt VIB met het GC-programma een maximaal bereik. Er werd reeds een volgende oproep voor bijkomende onderzoeksprojecten gelanceerd met kans op financiering vanaf 2019.

Stoelgangtransplantatie voor parkinson

VIB BIOTECHDAG Verschillende wetenschappelijke argumenten wijzen erop dat de darmflora een rol zou spelen bij het ontstaan van de ziekte van Parkinson. Daarom onderzoekt een Gents team het effect van stoelgangtransplantatie.

Hoe sluipt parkinson naar binnen?

NEUROLOGIE De ziekte van Parkinson gaat gepaard met uiteenlopende klinische beelden. Een deel van de verklaring voor deze heterogene presentatie ligt potentieel bij de regio van het zenuwstelsel waar de letsels het eerst optreden. Dat is het onderwerp van een hevige discussie, maar een vergelijk blijkt mogelijk.