Naar grondwettelijke bescherming van het recht op zelfbeschikking?
Op 14 mei 2025 dienden Kamerlid Steven Coenegrachts en andere volksvertegenwoordigers van Open-VLD een ‘Voorstel tot herziening van de Grondwet teneinde het recht op zelfbeschikking grondwettelijk te verankeren’ in bij de Kamer van Volksvertegenwoordigers.
Herman Nys, em. prof. medisch recht KU Leuven, voorzitter VITAZ
Hun voorstel beoogt het zelfbeschikkingsrecht zoals dit thans in de Belgische rechtsorde is vastgelegd te verankeren. Het maakt een expliciete verwijzing naar het recht om te kunnen beschikken over het eigen lichaam en leven binnen de wettelijke grenzen, alsook het recht op vrijwillige zwangerschapsafbreking.
Zelfbeschikking in nieuw artikel 22quater Grondwet
Artikel 22 van de Grondwet erkent het recht op bescherming van het privéleven. Artikel 22bis regelt het recht van elk kind op eerbiediging van zijn morele, lichamelijke, geestelijke en seksuele integriteit. Artikel 22ter het recht van iedere persoon met een handicap op volledige inclusie in de samenleving, met inbegrip van het recht op redelijke aanpassingen.
Het enige artikel van het voorstel voegt daar een artikel 22quater aan toe dat als volgt luidt:
“Ieder heeft het recht op beschikking over zijn eigen lichaam en over het einde van zijn eigen leven, behoudens de krachtens de wet te stellen beperkingen. Ieder heeft recht op vrije, geïnformeerde, volledige en universele toegang tot seksuele en reproductieve gezondheid en rechten, met inbegrip van toegang tot veilige procedures van zwangerschapsafbreking. De wet, het decreet of de in artikel 134 bedoelde regel waarborgen de bescherming van deze rechten.”
Juridische duidelijkheid en rechtszekerheid
De grondwettelijke verankering van het recht op zelfbeschikking wordt als volgt gemotiveerd:
‘Een grondwettelijke bescherming van het recht op zelfbeschikking, inclusief het recht op euthanasie en abortus, versterkt de waarborg van fundamentele rechten in België. Hoewel deze rechten al bestaan in specifieke wetgeving, biedt een grondwettelijke verankering een sterkere bescherming tegen mogelijke toekomstige politieke of maatschappelijke verschuivingen die deze rechten kunnen bedreigen.'
'Het inschrijven van deze rechten in de Grondwet maakt het moeilijker om ze in te perken of af te schaffen door eenvoudige wetswijzigingen. Een expliciete vermelding van het recht op zelfbeschikking, euthanasie en abortus in de Grondwet zorgt hoe dan ook voor meer juridische duidelijkheid en rechtszekerheid. Het biedt een duidelijke basis voor de rechterlijke macht om deze rechten te interpreteren en te waarborgen, met een stevig verankerde grondwettelijke basis.'
'Dit kan helpen om tegenstrijdige interpretaties in de wetgeving te vermijden en een uniforme toepassing in het hele land te garanderen, ongeacht politieke veranderingen of deelstatelijke verschillen’.
Rechten van de Mens
Het voorstel om het recht op euthanasie en abortus expliciet in de Belgische Grondwet te verankeren, sluit tevens aan bij de bredere discussie over de bescherming van fundamentele rechten en vrijheden in een veranderende samenleving.
Hoewel het Europees Verdrag Rechten van de Mens deze rechten niet expliciet waarborgt, heeft het Europees Hof wel belangrijke uitspraken gedaan die het juridisch kader rond persoonlijke autonomie en zelfbeschikking versterken.
