Politieke eensgezindheid over geestelijke gezondheidszorg
Beleidsmaatregelen in de geestelijke gezondheidszorg geven best voorrang aan jongeren. En een volgend regeerakkoord moet een budgettair groeipad voor de ggz verankeren en werk maken van een Health in All Policies.
Het waren enkele opmerkelijk eensgezinde beloftes van de politici die deelnamen aan het debat tijdens de Staten-Generaal Geestelijke Gezondheid. Ze hadden de SGGG-eisen (zie elders op deze bladzijde) goed gelezen.
Jongeren
Freya Van den Bossche (Vooruit) noemde het 'pijnlijk' dat er in de ggz steeds wordt uitgegaan van de premisse schaarste. "Dat is niet het geval in de somatische zorg", voegde ze eraan toe. Ze was het desondanks eens met de stelling van moderator Guy Tegenbos dat jongeren en hun mentale problemen voorrang moeten krijgen.
Els Van Hoof (CD&V) motiveerde dit door erop te wijzen dat heel veel ggz-problemen al op jonge leeftijd ontstaan - de helft voor de leeftijd van 18 jaar. Maatregelen introduceren waardoor jongeren voorrang krijgen in de ggz wilden ook Kathleen Depoorter (N-VA), Robby De Caluwé (Open VLD) en Jeremie Vaneeckhout (Groen). Deze laatste vond wel dat er de jongste decennia onvoldoende geïnvesteerd was geweest in de ggz. Hij wil een analyse van de bestedingen.
Preventie
Een ander item dat Guy Tegenbos ter sprake bracht, was (meer geld voor) preventie. De covoorzitter van Groen benadrukte dat dit een politieke keuze is. "Gemiddeld bedraagt het budget voor ggz in Europa 3% van de uitgaven voor gezondheidszorg. België haalt amper de helft. We moeten de ambitie hebben dit op te trekken naar het Europese gemiddelde. Volgens de OESO-statistieken kosten mentale problemen ons land jaarlijks twintig miljard. Een fractie daarvan investeren in ggz volstaat al voor een terugverdieneffect."
Vaneeckhout trok de discussie open en toonde zich voorstander van een Health in All Policies die de mens centraal stelt. Dat moet verankerd worden in een toekomstig regeerakkoord, vond Freya Van den Bossche. Zo voorkomen we een 'stop & go'-beleid en profileringsdrang door politici. Ook Kathleen Depoorter wou een Health in All Policies op voorwaarde dat alles op één en hetzelfde niveau, namelijk het Vlaamse, gebundeld wordt. "Eén minister van Welzijn en Volks-gezondheid kan prioriteiten stellen. Met negen ministers die via de Inter-ministeriële Conferentie moeten onderhandelen, gaat dat niet", aldus Depoorter die als alternatief een responsabiliseringsmechanisme naar voren schoof. "Het (Vlaamse) niveau dat preventie implementeert moet er ook de vruchten van kunnen plukken. Dat is nu niet het geval", zei ze.
Els Van Hoof viel bij en toonde zich voorstander van homogene bevoegdheidspakketten. Maar vooral bepleitte ze toch efficiëntie, op welk niveau dan ook. Ook voor de CD&V-politica moeten preventie, Health in All Policies en betaalbare zorg in een nieuw regeerakkoord staan.
Budgettair groeipad
Het is enigszins eentonig voor een politiek debat maar ook Robby De Caluwé zat op dezelfde golflengte. Hij vond wel dat de pendant van een budgettair groeipad gezondheidsdoelstellingen zijn. "Daarover diende ik een wetsvoorstel in", aldus De Caluwé. "We moeten vooropstellen waar preventie over tien jaar staat en daaraan ook een actieplan en effectmeting koppelen." Een budgettair groeipad ziet ook Jeremie Vaneeckhout wel zitten. Zoals op het federale niveau is hij voor Vlaanderen voorstander van een vaste groeinorm.
Met de nodige nuanceverschillen konden alle andere deelnemers aan het debat zich vinden in een groeipad voor de ggz in het volgende regeerakkoord. De Caluwé benadrukte wel dat niet enkel financiële toegankelijkheid telt. Daarmee was Depoorter het eens, ze vond bijvoorbeeld de gezondheidsgeletterdheid van patiënten ook een belangrijk werkpunt.
Verzekeringen
Aan de discriminatie van de geestelijke gezondheidszorg in verzekeringspolissen zoals nu nog al te vaak het geval is, moet paal en perk worden gesteld. Daarover waren allen het eens. Els Van Hoof: "Mits enkele eenvoudige ingrepen kan dit verbeterd worden. Het is uit den boze dat verzekeraars de kosten van iemand die een suïcidepoging doet niet terugbetalen." Robby De Caluwé, Kathleen Depoorter en Freya Van den Bossche vielen hun collega bij. Van den Bossche noemde de "enorme discriminatie van de ggz een schande."
Dat de somatische zorg voor sommige patiënten duidelijk beter is dan de psychische zorg vonden alle politici onaanvaardbaar. Sommigen hadden in dat verband al decretale en wettelijke initiatieven genomen en alleszins moet dit in de volgende regeerperiode de wereld worden uitgeholpen.
Geen enkele politicus zei zich te willen profileren rond geestelijke gezondheid(szorg). Sterker. Op vraag van de moderator beweerden ze allemaal - met de nodige nuances - bereid te zijn om "met één stem" over de ggz te willen spreken.
Arm maakt ziek, ziek maakt arm
Uit de presentatie door psychiater Kirsten Catthoor en ervaringsdeskundige Geert Van Isterdael (Uilenspiegel) van 'Arm maakt ziek, ziek maakt arm' onthouden we dat het Observatorium voor de chronische ziekten binnen het Riziv de eisenbundel van de werkgroep onderschrijft. Sterker, het Observatorium nam de eisen integraal over en maakte ze in december 2023 als aanbevelingen over aan minister Vandenbroucke.
Zorgenkindjes zijn bijvoorbeeld de financiële (on)toegankelijkheid en de kwaliteit van de zorg voor personen met een psychische kwetsbaarheid. Dat er een wisselwerking is tussen armoede en ggz is immers duidelijk.
De werkgroep en het Observatorium vragen onder meer dat prestaties in het kader van mentale zorg worden opgenomen in de maximumfactuur en dat verzekeringen beter toegankelijk worden.
De integrale brief vindt u op de website van het Riziv.
Memorandum SGGG24
In aanloop naar de parlementsverkiezingen in juni stelde dokter Bram Spinnewijn het memorandum van de SGGG24 voor. Het kwam tot stand op basis van het vorige memorandum en input van de eigen leden en belangrijke stakeholders. De Staten-Generaal richt zich hiermee tot de federale overheid én tot de deelstaten zodat ze de 'tien rode draden voor een sterk ggz-weefsel' in synergie realiseren.
Een overzicht.
1. Geef jongeren voorrang. Met vooral aandacht voor de eerste duizend levensdagen, de puberteit en de overgang van minder- naar meerderjarigheid.
2. Meen het met preventie. Een paradigmashift van curatieve zorg naar meer preventie dringt zich op, zeker ook financieel. Vroegdetectie voorkomt erger. Spinnewijn benadrukte ook dat eerstelijnszorg geen synoniem is van 'vraag het aan je huisarts'.
3. Pak de wachttijden aan. Ook hier: huisartsen zijn geen wachtverzachters maar moeten doorverwijzen.
4. Aanhoor de stem van de patiënten, de familie en de mantelzorgers zowel op micro-, meso- als macroniveau.
5. Maak zorg geïntegreerd. Dit betekent geschakelde, populatiegerichte zorg met als leidend principe subsidiariteit. Zorgverleners werken multi- en interdisciplinair in team. Zonder belemmerende beschotten of belemmerende communicatie(kanalen).
6. Reflecteer kritisch op maatschappelijke oorzaken. Prestatiedruk, communicatie-overload, ongezonde leefomstandigheden, armoede en het ontbreken van effectieve manieren om met stress en uitdagingen om te gaan zijn evenveel mogelijke maatschappelijke gronden van psychisch leed. Vergeet ook de burn-out bij overbelaste zorgverleners niet.
7. Bestrijd discriminatie door verzekeraars, overheidsinstanties en de hele samenleving.
8. Werk een budgettair groeipad uit. Alle overheden samen en zonder perverse neveneffecten.
9. Werk op basis van doelen en nauwkeurige data. Bepaal wetenschappelijke definities, stel meetbare doelstellingen op populatieniveau op.
10. Versterk onderwijs, onderzoek en innovatie. Zorg ook voor manpowerplanning.
