Eerste stappen naar een Belgisch actieplan voor gezondheidsgeletterdheid

Onder gezondheidsgeletterdheid wordt het vermogen verstaan van een persoon om informatie over gezondheid te begrijpen, zodat hij die gezondheid en bijhorende levenskwaliteit kan behouden of verbeteren. In ons land blijkt tussen 30% en 45% van de bevolking een problematisch niveau van gezondheidsgeletterdheid te hebben. Vele Europese en niet-Europese landen namen in het afgelopen decennium maatregelen om de gezondheidsgeletterdheid van hun inwoners op te krikken.

Het KCE kreeg de opdracht hun actieplan onder de loep te nemen om er inspiratie uit te putten voor een eventueel Belgisch plan. Vandaag is er al heel wat expertise aanwezig, maar het KCE beveelt aan om de verschillende gezondheidsinitiatieven beter op elkaar af te stemmen.

Een gedeelde verantwoordelijkheid

Gezondheidsgeletterdheid is echter niet enkel een zaak van het individu alleen. Ook de manier waarop gezondheidsinformatie wordt gegeven en hoe de gezondheidszorg concreet wordt georganiseerd hebben een fundamentele impact op de vaardigheid van burgers om hun gezondheid op een bekwame manier te handhaven of te verbeteren. Zowel gebruikers als actoren zijn dus samen verantwoordelijk voor het algemene niveau van de gezondheidsgeletterdheid.

Leentje buur

Aan het KCE werd gevraagd de actieplannen ter zake van 6 andere landen te analyseren. In vier ervan (Australië, Oostenrijk, Portugal en Schotland) werden door de regeringen specifieke actieplannen opgesteld. IN de overige twee (Nederland, Ierland) zijn er op zich geen actieplannen aanwezig, maar wordt dit ruimschoots gecompenseerd door een erg actieve verenigingssector die heel wat hulpverleners en vrijwilligers kan mobiliseren.

Drie niveaus

Los van het gevoerde beleid an sich, zijn er drie niveaus waarop acties mogelijk zijn. Het microniveau is dat van de individuele interactie tussen burger/patiënt en zorgverlener. Hier moeten mogelijke acties vooral rekening houden met de meest kwetsbare bevolkingsgroepen en bijv. inzetten op het overbruggen van de digitale kloof. Van zorgverleners wordt ook verwacht dat ze bewust checken of hun patiënt de meegegeven info en incentives juist en volledig heeft begrepen.

Op mesoniveau (ziekenhuizen, mutualiteiten, enz.) is de ontwikkeling van een 'health friendly literacy'-cultuur van cruciaal belang. Dit betekent bijv. dat het afsprakensysteem minder complex wordt gemaakt, en dat de bewegwijzering in de ziekenhuizen herbekeken wordt. Ook het actief betrekken van patiëntenverenigingen zou een betere afstemming op de behoeften van de gebruikers kunnen waarborgen.

Ten slotte is het macroniveau van de politieke autoriteiten verantwoordelijk voor de uittekening van een kader waarin een hoog niveau van gezondheidsgeletterdheid kan tot stand komen en gedijen. Idealiter worden hierbij ook sectoren als onderwijs, werkgelegenheid, cultuur en sport betrokken, gezien initiatieven op al deze fronten bijdragen tot het competenter en proactiever maken inzake gezondheid.

Aanbeveling

Uit de internationale vergelijking van het KCE is gebleken dat, hoewel een actieplan van de regering zeker een symbolische betekenis heeft, dit niet per se een noodzakelijke vereiste is voor een degelijk niveau van gezondheidsgeletterdheid. De essentiële voorwaarde is wél dat alle betrokken actoren worden bereikt en effectief ingezet, en dat de activiteiten op een doeltreffende manier worden gecoördineerd.