Zorg en Gezondheid wil overleg over eisenkader endoscopen

Het Agentschap Zorg en Gezondheid wil met de ziekenhuizen en met de beroepsgroepen praten over de desinfectie van flexibele endoscopen. Volgens een rapport van Zorginspectie zijn er met de desinfectie momenteel een aantal problemen.

Toen Zorginspectie het eisenkader voor het internistisch traject tot stand bracht, was er voor het onderdeel over de flexibele endoscopen geen draagvlak. Dat onderdeel hield de Vlaamse overheid toen buiten het traject.

Minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin, Jo Vandeurzen (CD&V) wil deze lacune weggewerkt zien. Zorginspectie stelde, op grond van een sectorbrede bevraging en een steekproefgewijs plaatsbezoek in 12 ziekenhuizen, een rapport op over de huidige praktijk.

Bij het 'plaatsbezoek' analyseerde Zorginspectie 49 processen: een proces kan bijvoorbeeld gaan om het gebruik van een colonoscoop in de dagkliniek. De plaatsbezoeken vonden in de zomermaanden van 2016 plaats - de bevraging gebeurde in het begin van dat jaar.

Het rapport, dat Zorginspectie in juli publiek maakte, stelt vast dat op het terrein de desinfectie vaak niet adequaat genoeg verloopt. Het suggereert tal van verbeteringen in het huidige voorstel voor het eisenkader.

Het Agentschap Zorg en Gezondheid wil daar met de ziekenhuizen, de hoofdartsen, de betrokken specialismen, verpleegkundigen en andere beroepsgroepen dit najaar een nieuw overleg over organiseren.

Verschillende fasen

Het hele desinfectieproces omvat verschillende fasen die aan strenge vereisten moeten voldoen. Op de verschillende domeinen zijn tekorten vastgesteld.

Volgens het rapport worden op een aantal plaatsen de voorreiniging en/of de manuele reiniging overgeslagen. Het drogen in aparte droogkassen - met HEPA-gefilterde lucht - na machinale desinfectie gebeurt zelfs meestal niet.

Dat laatste is overigens ook niet altijd nodig. Maar als een niet-gedroogde endoscoop niet binnen de vier uur gebruikt wordt, moet hij opnieuw worden gedesinfecteerd. En dat gebeurt ook lang niet overal.

Eisenkader onvoldoende precies

Het eisenkader zoals het nu nog op papier staat, blijft zelf vaak in gebreke. Het beschrijft bijvoorbeeld niet wat de manuele reiniging minimum inhoudt. Vaak gebeurt de manuele reiniging in een lavabo, terwijl die volgens Zorginspectie in een spoelbak moet gebeuren die groot genoeg moet zijn om de endoscoop volledig in onder te dompelen.

Er is meer duidelijkheid nodig over het gebruik van reinigingsborsteltjes, de spoelvloeistof, de noodzaak van bepaalde voorzorgsmaatregelen,...

Nu stuitte Zorginspectie op een aantal onlogische gewoonten die kruisbesmettingen kunnen mogelijk maken. Borsteltjes voor eenmalig gebruik worden in werkelijkheid hergebruikt. Van andere borsteltjes is niet duidelijk hoe lang die wel mogen gebruikt worden, en wat men moet doen om ze proper te houden.

Op een aantal plaatsen wordt dezelfde spoelvloeistof gebruikt voor verschillende endoscopen.

Gebrek aan kennis?

Zorginspectie stelt ook "een gebrek van kennis" vast bij artsen en personeel. Men hecht bijvoorbeeld geen belang aan voorreiniging of manuele reiniging omdat de endoscoop toch gedesinfecteerd wordt.

De lektest tijdens de manuele reiniging wordt dikwijls overgeslagen. Er vindt immers ook een automatische lektest in het desinfectieapparaat plaats.

Maar deze onderdelen zijn volgens Zorginspectie wel degelijk allemaal noodzakelijk om een optimaal reinigingsproces van de endoscopen te verzekeren.

Manuele desinfectie

Zorginspectie kwam erop uit dat vaak nog manuele desinfectie gebeurt: een bijzonder complexe procedure die moeilijk foutloos te volbrengen is en waarbij het personeel met toxische producten moet werken.

Het eisenkader en de verschillende richtlijnen waarmee Zorginspectie het eisenkader vergeleek stellen dat de desinfectie machinaal moet gebeuren - na voorreiniging en manuele reiniging.

De handmatige desinfectie komt vaak naast de machinale: uit de bevraging bleek dat op 55 (van de 99) ziekenhuiscampussen telkens beide wordt uitgevoerd. Men kan die energie volgens Zorginspectie blijkbaar beter anders investeren.

Bovendien bleek tijdens het plaatsbezoek dat in drie gevallen van de 49 onderzochte 'processen' desinfectie (soms) alleen handmatig gebeurde.

Tal van bevindingen

De lijst van opmerkingen is lang en uitgebreid. We halen er nog enkele aan:

• 'reine' en 'onreine' zones zijn niet altijd voldoende afgescheiden, het transport van reine en onreine endoscopen loopt te veel door elkaar, en rein en onrein materiaal zijn in de helft van de processen niet visueel van elkaar te onderscheiden;
• de helft van de gebruikte desinfectietoestellen waren niet gevalideerd maar de fabrikant geeft daarover ook niet altijd duidelijke instructies;
• de registratie is onvoldoende en het traject van endoscopen onvoldoende traceerbaar; welke patiënten met een besmette endoscoop zijn onderzocht en/of behandeld, is daardoor zeer moeilijk te achterhalen; zo ook welke endoscopen met een defect toestel werden gedesinfecteerd;
• op 39 campussen is er zelfs geen toestel aanwezig om de endoscopen na desinfectie te drogen (drogen in de desinfectiemachine voldoet niet aan de normen).