Eindejaarsvragen (3)
Pedro Facon
Administrateur-generaal RIZIV
Welk boek, film, toneelstuk, concert, cd, … heeft u dit jaar geraakt?
Een bijzonder boek dat ik in het voorjaar las, is Schuilplaats voor andere tijden van Georgi Gospodinov, waarmee hij in 2023 de Man Booker Prize won. Het is een roman, maar ook een filosofisch werk, en erg poëtisch. Het gaat over verlies van herinnering. We denken dan vanzelf aan de golf van dementie die ook onze vergrijzende samenleving treft. Maar in het boek kiezen steeds meer mensen, ook jongere mensen, bewust om hun herinnering te verliezen. Een soort escapisme van het individu en van de bevolking naar andere, betere tijden.
Welke gebeurtenis van het afgelopen jaar heeft indruk op u gemaakt?
De wereld waarin we momenteel leven, wordt gekenmerkt door toenemende polarisatie, conflict en oorlog, druk op de democratie en rechtstaat en het uiteenvallen van de internationale orde. Zonder het goed te beseffen dreigen we langzaam gewend te raken aan ontwrichting en gruwelijkheid, ook gekend als het gekooktekikkersyndroom. Veel mensen voelen daarbij een soort van machteloosheid. Ik was erg aangegrepen door de filmdocumentaire The Voice of Hind Rajab, waarin we de telefonische gesprekken van een zesjarig meisje en de hulpdiensten in Gaza horen, terwijl haar familieleden in de auto gedood zijn door kogels. De terreur, de zinloosheid, maar ook de wanhoop van de zorgverleners, is niet iets wat enkel maar anderen kan overkomen.
Wat is voor u de belangrijkste evolutie in de geneeskunde of gezondheidszorg van het afgelopen jaar?
Het gezondheidszorgbeleid zit in een lange beweging van hervormingen op vlak van de organisatie, digitalisering en financiering. Dat zal nog een hele tijd zo blijven, niet in het minst door de toenemende druk op de zorgbudgetten. Ondertussen zien we echter ook heel veel mensen die zelf aan de slag gaan met hun gezondheid, door het verbeteren van hun levensstijl, het opvolgen van hun gezondheidsparameters via steeds toegankelijkere en bovendien betrouwbare meetsystemen in horloges, armbanden, ringen, etc. Laat me bij deze dan ook maar eens de vele burgers feliciteren met de rol die ze zelf opnemen in het verbeteren van hun eigen gezondheid of het bijstaan van hun naasten in hun zorgproces.
An Van Rompay 
Medisch adviseur van de Chef Defensie
Welk boek, film, toneelstuk, concert, cd, … heeft u dit jaar geraakt?
Op de Deployed Medical and Healthcare Conference in Londen, maart 2025, woonde ik de voordracht 'Wounded' bij van prof. Emily Mayhew. Zij is als historica gespecialiseerd in de medische aspecten van WOI. Aan de hand van brieven van mensen die destijds werden ingezet, schreef zij verschillende boeken. Het zijn inspirerende voorbeelden van hoe men in complete chaos en met beperkte middelen probeerde om niet alleen goede zorg te bieden maar deze ook nog te verbeteren. In haar presentatie schetste ze ook een beeld van hoe zij zich de gewondenzorg tijdens een mogelijke Derde Wereldoorlog voorstelt. Zo stelde ze onder meer dat de geur in veldhospitalen vóór de komst van antibiotica ondraaglijk was, en dat die geur in de toekomst opnieuw ondraaglijk zal zijn – maar dan door het gebruik van antibiotica en de daaruit voortvloeiende resistentie.
Welke gebeurtenis van het afgelopen jaar heeft indruk op u gemaakt?
De genocide in Al-Fashir behoort tot de gruwelijkste hoofdstukken van het conflict in Sudan. Na een belegering van ruim 18 maanden viel de stad eind oktober 2025 in handen van de Rapid Support Forces (RSF). Daarna volgde een golf van geweld die door de VN wordt omschreven als “ongekend” en “buiten de capaciteit van humanitaire hulp om te reageren”. Binnen enkele dagen werden duizenden burgers gedood. In een enkel ziekenhuis werden meer dan 460 patiënten en medewerkers vermoord. Satellietbeelden toonden massagraven en bloedvlekken die vanuit de ruimte zichtbaar waren. Dat mensen tot zulke wreedheden in staat zijn, blijft onbegrijpelijk. Net als het feit dat er geen pogingen ondernomen werden om deze gruwel te voorkomen.
Wat is voor u de belangrijkste evolutie in de geneeskunde of gezondheidszorg van het afgelopen jaar?
Spray Dried Plasma. Eén van de grote uitdagingen waar niet alleen de medische dienst van Defensie maar ook de civiele zorgsector mee geconfronteerd zou worden in geval van een grootschalig conflict, is de beschikbaarheid van voldoende bloedvoorraden. Bloed stockeren is een moeilijke logistieke oefening omdat de houdbaarheid van bloedproducten beperkt is en de bewaring en het transport ervan bij de juiste temperatuur dient te gebeuren. Spray dried plasma biedt een oplossing voor dit probleem omdat er stocks van aangelegd kunnen worden, die niet alleen lang bewaard kunnen blijven, maar ook eenvoudig getransporteerd kunnen worden.
Jules Vertriest
Klimaatarts Vlaamse Overheid
Welk boek, film, toneelstuk, concert, cd, … heeft u dit jaar geraakt?
Op Best Kept Secret (het festival in Nederland) bleef ik toevallig staan bij de set van Kaat Van Stralen. We zijn er niet meer weggeraakt. Op dat moment had ze één hit op de radio, alle andere nummers waren compleet nieuw voor ons. We zijn blijven hangen voor het samenspel tussen een authentieke uiting van frustratie, woordspel en muzikanten die op elkaar zijn ingespeeld. Het niet kennen van de andere nummers tilde de ervaring naar een ander niveau, waarbij je pas echt werd meegenomen als je je best deed om de tekst te begrijpen. Wat mij betreft het beste dat ik het afgelopen jaar heb gezien en moeilijk te evenaren.
Welke gebeurtenis van het afgelopen jaar heeft indruk op u gemaakt?
Naar aanloop van de COP in Brazilië berekenden 130 klimaatwetenschappers dat we wereldwijd dit jaar ongeveer 38,1 miljard ton CO2 zullen uitstoten. Helaas een nieuw record. We zullen er wellicht dus niet in slagen om ons aan de doelstelling van de klimaattop in Parijs te houden om klimaatverandering tot een minimum te beperken (2°C). De gevolgen beginnen zich nu echt te laten voelen. Zomers worden droger en warmer, zeker in Europa, waar de gemiddelde oppervlaktetemperatuur dubbel zo snel lijkt te stijgen als in de rest van de wereld (nu ongeveer 2,7°C). Het idee dat klimaatverandering geen verhaal van de toekomst meer is, maar onze realiteit heeft ingehaald, heeft even moeten bezinken.
Wat is voor u de belangrijkste evolutie in de geneeskunde of gezondheidszorg van het afgelopen jaar?
De toegenomen aandacht voor klimaatgezondheid is zeker en vast een goede vooruitgang, in die mate dat wij nu gevraagd worden voor adviezen. Meer en meer artsen vragen hoe ze hun patiënten beter kunnen voorbereiden op en beschermen voor de toenemende hitte en verspreiding van tropische infectieziekten en dat kunnen we alleen maar toejuichen. Ook overheidsinstanties werken beter en beter samen om ervaringen te delen, informatie uit te wisselen en onderzoek te voeren. Dat laat ons toe om een beter preventief gezondheidsbeleid te voeren en artsen te ondersteunen bij hun vraag naar ondersteuning.
