Geen totaalverbod

HGR: beperk schermtijd en sociale media voor kinderen

De Hoge Gezondheidsraad (HGR) heeft de invloed van schermgebruik en specifiek van sociale media op de gezondheid van kinderen onderzocht. De HGR stelt leeftijdsgebonden aanbevelingen voor om de risico’s te verminderen en tegelijkertijd de potentiële voordelen van opgroeien in een digitale wereld te behouden.

In de eerste plaats is de Hoge Gezondheidsraad niet alarmistisch. De waargenomen negatieve effecten zijn van lage tot matige intensiteit, en sterk afhankelijk van de context.

De meest merkbare lichamelijke effecten houden verband met sedentair gedrag, gezichtsvermogen en slaap.  Op psychologisch gebied zijn de aard van de content, het ontwerp van het platform en de context van het gebruik (zoals samen kijken) belangrijker dan de schermtijd.

Alles hangt af van hoe

De manier waarop we sociale netwerken gebruiken of aan schermen gekluisterd zitten heeft volgens onderzoek namelijk een grotere impact dan de duur van de blootstelling.

"Sommige acties (bijvoorbeeld interacties met inhoud over inspirerende activiteiten, burgerparticipatie of educatieve inhoud) stimuleren creativiteit, sociale interactie, ontspanning en kennisverwerving, terwijl andere – vooral langdurige of herhaalde blootstelling aan schadelijke inhoud (bijvoorbeeld van influencers die schoonheidstips geven) – kunnen leiden tot hoge mentale druk, ontevredenheid over het lichaam en depressieve symptomen", volgens de HGR.

Andere risico’s zijn onder meer onveilige online contacten en gedragingen (zoals cyberpesten, sextortion en grooming). Bepaalde “persuasive design”-mechanismen kunnen bijdragen aan verslavend gedrag.

Een geleidelijke aanpak 

De meerderheid van de HGR-deskundigen is geen voorstander van een totaal verbod op smartphones tot de leeftijd van 13 jaar. In het geval van sociale netwerken zou een leeftijdsgrens kunnen worden overwogen, maar deze beperkingen kunnen soms nadelige gevolgen hebben, zoals isolement.

De HGR beveelt een geleidelijke aanpak aan:

• Beperk de blootstelling aan schermen voor de leeftijd van 24 maanden en introduceer deze vervolgens geleidelijk, met duidelijke regels over inhoud en duur, idealiter door als ouder samen te kijken met je kind.
• Voor kinderen in de lagere school is het nuttig om duidelijke regels te stellen en vaste gewoonten voor mediagebruik te creëren (dit omvat actieve begeleiding en toezicht voor jongere kinderen, wat evolueert naar open gesprekken naarmate ze opgroeien).
• Uit voorzorg raadt de HGR aan om kinderen geen accounts aan te laten maken op digitale mediaplatformen voor de leeftijd van 13 jaar zonder toestemming van de ouders en deze niet passief te laten gebruiken zonder ouderlijk toezicht.
• Andere vaste gewoontes kunnen het verbieden van smartphones tijdens de maaltijden en in de slaapkamer tijdens het slapen zijn.
• Van 13 tot 16 jaar moet de nadruk verschuiven naar dialoog en media-educatie, waarbij kinderen geleidelijk worden begeleid naar verantwoord en zelfstandig schermgebruik.

Geïntegreerde aanpak

Schermgebruik moet worden gezien als onderdeel van een bredere maatschappelijke uitdaging, zegt de HGR, die pleit voor een gecoördineerde combinatie van educatieve, preventieve, regelgevende en ondersteunende maatregelen. Dat omvat onder meer:

• Preventie en opleiding: stimuleer de toegang tot offline activiteiten; versterk mediawijsheid en sociaal-emotionele vaardigheden zowel op school als daarbuiten; zorg voor opleiding en ondersteuning van ouders en onderwijs- en gezondheidsprofessionals;
• Ondersteuning en opsporing: versterk preventie- en ondersteuningsdiensten (ook online); integreer een beoordeling van schermgebruik in gezondheidscontroles;
• Regulering: verplicht platformen om verantwoordelijkheid op te nemen door transparant te zijn over de werking van algoritmes, 'safety by design'-principes te hanteren en strengere inhoudscontrole uit te voeren;
• Onderzoek en beleid: richt een onafhankelijk auditcentrum in om digitaal mediagebruik in realtime te monitoren en te anticiperen op de gevolgen van opkomende technologieën zoals artificiële intelligentie.

Het is alle hens aan dek hier, zegt de HGR: jongeren, ouders, professionals in de gezondheidszorg, leraren, politie, overheden en politici. "Het beleid moet ook rekening houden met culturele en sociaaleconomische verschillen om ervoor te zorgen dat de aanbevelingen afgestemd zijn op verschillende contexten en niveaus van technologische toegang."

"Deze maatregelen moeten worden gecombineerd met andere maatregelen die gericht zijn op het verbeteren van de (mentale) gezondheid van jongeren."