Als het lichaam vocht ophoudt...

Wie heeft nog nooit eens opgezwollen voeten gehad na lang rechtstaan in onuitstaanbare hitte? Het ophouden van vocht - of oedeem - kan niet alleen voorkomen door weinig comfortabele omstandigheden, maar kan ook een belangrijk signaal zijn van ernstigere problemen. Voedingsadvies kan echter helpen om de aandoening binnen de perken te houden.

Een normaal lichaam houdt op natuurlijke en evenwichtige wijze water op. Het ideale is natuurlijk dat er een perfect evenwicht is tussen wat het lichaam opneemt (drank en voeding) en wat het afdrijft (urine, transpiratie, ontlasting). De nieren zijn de belangrijkste actoren in dit evenwicht. Jammer genoeg zijn er voorbeelden genoeg waarbij het lichaam meer water bijhoudt dan dat het afdrijft: dan spreken we van vochtophoping of oedeem. In dat geval krijgen we een vasodilatatie waarbij vocht naar de weefsels gaat en, gewoonweg door de zwaartekracht, zich vaak in de onderste ledematen ophoopt.

Oorzaken en symptomen

Vochtophoping van de onderste ledematen kan opgewekt worden door langdurig rechtstaan of door warmte. Maar ook hormonale schommelingen (de periode rond de maandstonden, zwangerschap...), uitspattingen qua zoutgebruik en bepaalde geneesmiddelen (steroïden, calciumantagonisten...) kunnen dit effect hebben. Ernstiger is het als we te maken hebben met een verminderde nierwerking, hartproblemen, leveraandoeningen (cirrose) of hyperthyroïdie.

Rol van voedingsstoffen: natrium en kalium

Het eerste waaraan men denkt als iemand klaagt over vochtophoping, is 'te veel zout'. Dat is terecht. Oorspronkelijk werd zout gebruikt om voedingsstoffen te bewaren, maar het gebruik van ordinair keukenzout is in onze regionen een slechte gewoonte geworden. Gemiddeld is onze dagelijkse consumptie 8 tot 10 gram, terwijl de aanbevolen hoeveelheid 2 tot 3 gram bedraagt. Zout paait onze smaakpapillen omdat het smaak versterkt. Het gevolg is echter dat er in de voedingsindustrie danig misbruik van wordt gemaakt. We vinden zout in overdaad in bijna alle bewerkte voeding (brood, ontbijtkoeken, chips, taartjes...), in voorbereide schotels, in charcuterie en in kazen. In ons organisme gaan natrium en kalium hand in hand. Te veel natrium in verhouding met te weinig kalium is verantwoordelijk voor een verhoging van de bloeddruk. Die verhoogde inname is zeker en vast een van de belangrijkste 'stille doders' op cardiovasculair gebied. Te veel natrium zorgt voor vochtophoping in ons organisme wat voor oedeem, hypertensie, ascites (buikwaterzucht) en cardiale decompensatie zorgt.

Magnesium

Magnesium is ook een element dat we in het oog moeten houden als er sprake is van oedeem. Magnesium vertraagt de opname van natrium in de cellen en bevoordeelt de opname van kalium. Het vermindert daardoor vochtretentie en hypertensie. Maar omgekeerd zien we ook dat een tekort aan magnesium intracellulaire vochtophoping bevordert.

Vitamine B6

Ook voedingsstoffen die vitamine B6 bevatten, kunnen aanbevolen worden. Deze vitamine heeft immers de eigenschap dat ze het bijnierhormoon aldosteron inhibeert wat lichtjes de retentie van zout vermindert. Vitamine B normaliseert bovendien ook het intracellulaire magnesium. Als we gaan kijken naar de voedingsmiddelen die het meeste vitamine B6 bevatten, dan belanden we bij tarwekiemen, kalfslever, gist, bananen noten, gekweekte zalm, makreel, konijn enz. Maar opgelet bij het koken! Koken vernietigt heel snel vitamine B6 en magnesium verspreidt zich in het kookwater als dat koken te lang duurt (een vermindering tot 50 %). Ook het koken in gezouten water heeft consequenties. Zo wordt kalium immers uit de voeding getrokken. Stoomkoken of snelkoken zorgt voor een betere bewaring van deze stoffen. Nog een laatste tip: in kleine stukjes gesneden groenten zijn sneller klaar en verkorten de kooktijd.