RIZIV-cijfers tonen profiel van de huisarts vandaag

De meest recente RIZIV-statistieken over de activiteit van huisartsen geven een profiel van de huisarts van vandaag. Hoewel de leeftijdsgroep 65+ nog steeds zeer actief is, worden huisartsen jonger, vrouwelijker en kiezen ze vaker voor groepspraktijken. Hun werklast wordt er niet lichter op, maar het risico op een penurie is afgewend.

In 2023 telde België gemiddeld 8,35 voltijds equivalente (VTE) huisartsen per 10.000 inwoners die gedekt zijn door de ziekte- en invaliditeitsverzekering. Dit is bijna 6% meer dan tien jaar geleden, volgens het meest recente "Health Professionals Report: Capacity, Accessibility and Production" van het RIZIV.

Van de 18.518 geregistreerde huisartsen waren er 14.286 actief, waarvan 9.615 voltijds (3.957 Franstalig en 5.658 Nederlandstalig). Bijna één huisarts op zeven die jonger is dan 65 jaar en houder is van een RIZIV-nummer oefent geen activiteit als huisarts uit maar als medisch adviseur, arbeidsgeneesheer, controlearts, ...

Luxemburg, kampioen medische dichtheid

Hoewel er geen verschillen zijn tussen de drie regio's, zijn er wel verschillen tussen de provincies (zie tabel). De huisartsendichtheid is het laagst in Antwerpen (7,76 VTE/10.000 verzekerden) en het hoogst in... Luxemburg (10,34). Dat is paradoxaal, aangezien er vaak sprake is van 'medische woestijnen' in het zuiden van het land?

"De aankondigingen van tekorten door het Waals Gewest hebben betrekking op gemeenten, maar hier keken we op provincieniveau," zegt Pascal Meeus van het RIZIV, de eerste auteur van het rapport. "Er zijn voldoende huisartsen voor de verzekerden in de provincie Luxemburg."

Om de toekomst van hun praktijk veilig te stellen, moeten huisartsen voldoende patiënten hebben, ook als ze in een groepspraktijk werken. Een individuele huisarts heeft ongeveer duizend patiënten nodig, en een praktijk van vier personen dus ongeveer 4000. Groepspraktijken vertegenwoordigen nu 57% van de huisartsenactiviteit, tegenover 36% tien jaar geleden. In Vlaanderen is dit zelfs 68% (38% in Wallonië en Brussel).

Waals-Brabant minder toegankelijk

Om de financiële toegankelijkheid van huisartsen te schatten, berekent het RIZIV een 'gewogen conventioneringsgraad'. Dat ligt het laagst in Waals-Brabant (74%). "Hoewel er voldoende huisartsen zijn in Waals-Brabant, zij ze door de lage conventioneringsgraad minder toegankelijk voor patiënten", analyseert Meeus. "Dit is een microfenomeen dat specifiek is voor Waals-Brabant, dat we daar ook zien bij specialisten."

De toegankelijkheid is het hoogst in Limburg (98% gewogen conventioneringsgraad) en Namen (96%). "In Limburg werkt de huisartsenpraktijk bijzonder goed. Het maakt deel uit van de goede gewoonten van patiënten, die eerst een huisarts raadplegen voordat ze naar een specialist of ziekenhuis gaan."

Huisartsen kosten meer aan ziekteverzekering

Op basis van nomenclatuurcodes (exclusief forfaitaire bedragen) wordt geschat dat één VTE huisarts in 2023 uitgaven van 200.092 euro voor de ziekteverzekering genereert. Dit is een stijging van 60.000 euro in tien jaar (141.360 in 2013), wat kan worden verklaard door de verhoogde nadruk op huisartsgeneeskunde, met name sinds 2018-2019, en de toename van het aantal GMD's.

Bijna 100% van uitgaven voor huisartsen hebben betrekking op hoofdstuk II van de nomenclatuur, d.w.z. raadplegingen en huisbezoeken en GMD-forfaits. Teleconsultaties, waarvan de opschorting van terugbetaling de afgelopen weken onderwerp van discussie is geweest, verschijnen duidelijk in beeld. Op vijf jaar (2023 vs 2018) is het aandeel van (fysieke) raadplegingen gedaald van 83% naar 77% en zijn de GMD-forfaits gestegen van 14% naar 17% van de uitgaven.

Het aandeel van huisbezoeken is gedaald van ongeveer 40% in het begin van de jaren 2000 tot 20% vandaag.

Momenteel vertegenwoordigen huisbezoeken nog iets meer dan 20% van de inkomsten per huisartsenpraktijk in Henegouwen, Luik en Namen, tegenover slechts 12-15% in Antwerpen en Brussel. Het aandeel van huisbezoeken is gedaald van ongeveer 40% in het begin van de jaren 2000 tot 30% in 2010 en 20% vandaag, voornamelijk nog bij VT-patiënten of hoogbejaarde patiënten.

6 contacten per jaar

86% van de verzekerden heeft in de loop van het jaar minstens één contact gehad met een huisarts, en 96% met een zorgverlener in het algemeen. VT-patiënten hoogbejaarden en vrouwen hebben iets meer contacten. Brusselaars hebben traditioneel minder contacten, maar die trend is aan het keren (+7% in vijf jaar, tot 77%).

Patiënten die hun huisarts hebben bezocht, hebben gemiddeld 6,23 contacten per jaar (+12% in vijf jaar). De huisartsen (VTE) van hun kant hadden gemiddeld 6.754 patiëntencontacten op jaarbasis (+18,2%). Deze stijging kan worden verklaard door de invoering van teleconsultatie, waardoor het aantal contacten is toegenomen. Als we kijken naar het aantal consulten en bezoeken met 'fysiek' contact - een aantal dat in 2020-2021 kelderde vanwege de pandemie - ligt dat nauwelijks weer op het niveau van 2019, ook al is het totale aantal contacten hoger. De toename kan dus alleen worden verklaard door consulten op afstand.

Groeiende werklast

De gemiddelde huisarts (VTE) heeft 1.076 patiënten (+4,36% ten opzichte van 2018). Ze zien hun patiënten gemiddeld vier keer per jaar. Franstalige huisartsen hebben evenveel patiënten als hun Vlaamse collega's (1.080 tegenover 1.074), maar deze laatsten hebben meer contacten.

Brusselse en Antwerpse huisartsen hebben meer patiënten (1.174 en 1.132), terwijl Limburgse en Luxemburgse huisartsen de minste patiënten hebben (992 en 903). Mannelijke huisartsen hebben gemiddeld 1.153 patiënten, vrouwen 984.

Artsen tussen 55 en 64 jaar hebben het grootste patiëntenbestand: gemiddeld 1.257 patiënten (met 7.840 contacten). Als we kijken naar de twee uitersten van de carrière van een huisarts, dan heeft een 34-jarige arts gemiddeld 676 patiënten, tegenover 1.107 voor diens tegenhanger ouder dan 65 jaar.

Penurie onder controle

Het beroep vervrouwelijkt steeds verder: 49% van de huisartsenactiviteit in 2023 werd uitgevoerd door vrouwen (42% in 2019). Dit komt neer op 4.708 vrouwelijke VTE's, vergeleken met 3.872 net voor de covid-pandemie.

Er zijn nu meer vrouwelijke dan mannelijke huisartsen dan in Waals-Brabant (58%), Brussel (52%) en Luxemburg (51%). Luik en Henegouwen hebben slechts 46% vrouwelijke huisartsen.

"Dit is wat de huisartsenpraktijk de afgelopen tien jaar heeft gered: een leeftijdsgroep die besefte dat er niet meteen vervanging klaarstond en daarom zijn carrière heeft voortgezet, terwijl aan de andere zijde het quotum van jonge artsen verhoogd werd"

Geslaagde verjongingsoperatie

Het beroep wordt ook jonger. De verschillende leeftijdscohorten zijn meer in evenwicht (zie onderstaande grafiek), hoewel de leeftijdsgroep 65+ nog steeds 18% van het personeelsbestand uitmaakt.

Het vervangingspercentage van huisartsen 55+ door jongeren onder de 55 is gestegen tot 1,22 (0,86 in 2019). "Dit is een geruststellend cijfer, dat aantoont dat de situatie met betrekking tot de vrees voor een tekort onder controle is, dankzij de aanpassingen via de planningscommissie", benadrukt Pascal Meeus.

Tien jaar geleden waren er 1.420 huisartsen jonger dan 34 jaar; tegen 2023 zullen dat er 3.524 zijn. "We leiden voldoende huisartsen op om het risico op een penurie weg te nemen, maar het betekent niet dat er geen bezorgdheid is over de geografische spreiding," besluit de RIZIV-expert.

Huisartsen van 65 jaar en ouder vertegenwoordigen niettemin nog steeds 25% van het personeelsbestand en 18% van de activiteit in 2023. Deze huisartsen zijn deel van een groot cohort dat tot ver na de pensioengerechtigde leeftijd is blijven werken. "Dit is wat de huisartsenpraktijk de afgelopen tien jaar heeft gered: een leeftijdsgroep die besefte dat er niet meteen vervanging klaarstond en daarom zijn carrière heeft voortgezet, terwijl aan de andere zijde het quotum van jonge artsen verhoogd werd", legt Pascal Meeus uit.