Rekening houden met de impact van de menopauze op het beroeps- en privéleven

Tot voor kort ging het in medische opleidingen uitsluitend over de gevolgen die de menopauze heeft voor de gezondheid van de vrouw. "Hele generaties artsen zijn dan ook niet opgeleid om de andere gevolgen ervan in te schatten", weet prof. Serge Rozenberg (Clinique Saint-Pierre en secretaris van de Belgian Menopause Society).

Het is iets dat sinds een tiental jaar in de aandacht komt. "Toen toonden de eerste studies aan dat de menopauze een significante invloed heeft op verschillende aspecten van het leven. Veel vrouwen die nu in de menopauze komen, zijn professioneel actief, iets wat vroeger minder het geval was. Bovendien is de levensverwachting toegenomen en is het begrip van levenskwaliteit veranderd doorheen de tijd, net als het belang dat mensen eraan hechten."

In 2023 voerden wetenschappers van de Universiteit van Gent onderzoek uit voor Securex, waaruit bleek dat sterk symptomatische en onbehandelde menopauzale vrouwen een zeer hoog ziekteverzuim hadden, met een groter risico op uitputting en burn-out. Omgekeerd kon men aantonen dat vrouwen in de menopauze die geen klachten hadden, of een effectieve behandeling kregen voor hun symptomen, net efficiënter werk leverden dan jongere mannen.

"Vergeet echter niet dat dit soort onderzoek een associatie aantoont, en geen oorzakelijk verband", waarschuwt Serge Rozenberg. Toch concluderen ook andere (met name Amerikaanse) studies dat er een significante impact is op de productiviteit. Verschillende leden van de BMS werden uitgenodigd om te getuigen voor de Senaat, die vervolgens een rapport(1) opstelde. In dit voorstel van resolutie wordt de menopauze erkend als een maatschappelijk fenomeen waarmee rekening moet gehouden worden, net als met de pathologieën die ermee gepaard gaan."

Naast de maatschappelijke problematiek moeten we ook aandacht besteden aan vroegtijdige menopauzes en de gevolgen ervan voor de cardiovasculaire, bot- en mentale gezondheid (depressie), zonder het risico op gezinsbreuk te vergeten. Een andere belangrijke kwestie is de lage (of zelfs onbestaande) terugbetaling van verschillende geneesmiddelen geïndiceerd in de menopauze.

Impact op levenskwaliteit

"In 2024 kreeg ik voor het allereerst de vraag om voordrachten te gaan geven over de menopauze in professionele settings", getuigt Serge Rozenberg. "Ook collega's werden plots uitgenodigd voor dergelijke lezingen en initiatieven, georganiseerd door grote bedrijven voor hun personeel. Logisch natuurlijk, want die bedrijven hebben duidelijk begrepen hoe belangrijk de gezondheid van hun werknemers is voor hun productiviteit. Het betekent ook dat de plaats en de rol van vrouwen in de samenleving aan het veranderen is. Toch worden vrouwen in sommige kringen nog steeds gestigmatiseerd vanwege de menopauze, zoals dat ook gebeurt voor zwangerschappen of dysmenorroe, en worden ze als minder productief bestempeld."

Het therapeutische arsenaal, dat zowel hormonale als niet-hormonale geneesmiddelen omvat, is de laatste jaren flink uitgebreid

Ongeveer 50% van de vrouwen zegt dat de menopauze een impact heeft op hun levenskwaliteit. Opvliegers spelen hier een rol in, net als de vaak verstoorde nachtrust door nachtelijk zweten, wat leidt tot concentratieproblemen overdag. Ze krijgen ook te maken met stemmingsstoornissen, die gelinkt kunnen zijn aan hormonale tekorten, slecht slapen en/of de maatschappelijke gevolgen van de menopauze. Die gevolgen kunnen nog versterkt zijn doordat deze levensfase vaak gepaard gaat met verschillende verplichtingen naast het werk, zoals de zorg voor adolescente kinderen, of voor ouders, die ouder worden en meer hulp nodig hebben.

Veel vrouwen vervullen een leidinggevende functie op het werk, en het kan bijvoorbeeld gênant zijn om tijdens een presentatie plotseling een zweetaanval te krijgen als gevolg van een opvlieger.

Durven praten, en behandelen

We moeten vrouwen van hun schaamte of schuldgevoel afhelpen, eerst en vooral door het probleem te erkennen en vervolgens door oplossingen aan te reiken. Simpelweg de verwarming verlagen op het werk, of een raam openzetten, kan al helpen. Maar er zijn ook farmacologische oplossingen. "We moeten af van het stigma, van het taboe dat in sommige milieus heerst", benadrukt Serge Rozenberg.

"De behandeling moet worden afgestemd op de intensiteit van de symptomen. Er zijn nog steeds artsen die hun patiënten vertellen dat er niets te doen valt tegen de symptomen van de menopauze, of dat die behandelingen gevaarlijk zijn. Nochtans is het therapeutische arsenaal, dat zowel hormonale als niet-hormonale geneesmiddelen omvat, de laatste jaren flink uitgebreid. De huidige hormonale substitutietherapie heeft minder negatieve gevolgen, met name dankzij de lagere doseringen. Niet-hormonale behandelingen zijn ook efficiënter geworden tegen opvliegers en slaapstoornissen."

Twee belangrijke behandelopties

In eerste instantie moeten we bepalen in hoeverre de levenskwaliteit van de vrouw aangetast is. Vervolgens moeten we evalueren in welke mate dit het gevolg is van gedaalde hormoonspiegels, want er zijn ook verschillende levensgebeurtenissen (zoals het verlies van een echtgenoot of ouder) die van invloed kunnen zijn.

"Hormonale behandelingen, die weinig contra-indicaties hebben, kunnen ingezet worden als de patiënte duidelijk klassieke symptomen van de meno- pauze vertoont. Hier vallen gewrichts- en spierpijn ook onder, iets waar vroeger weinig over gesproken werd. Als de klachten niet verbeteren, betekent het dat ze geen verband houden met de menopauze. Als de klachten slechts gedeeltelijk verbeteren, kan het zijn dat de dosering te laag is en aangepast moet worden."

"Wanneer een patiënte aangeeft bang te zijn voor een hormonale behandeling vanwege een familiegeschiedenis van borstkanker, is het belangrijk om uit te leggen dat dit geen absolute contra- indicatie is, om vervolgens haar keuze te respecteren. In het geval van een relatieve contra-indicatie en/of blijvende hormonofobie, kan een andere behandelingsoptie worden voorgesteld, zoals een NK3-receptorantagonist, waarvoor de werkzaamheid bewezen is."