Exotische parasiet in 15de-eeuwse Brugge

Archeologisch onderzoek van de UGent en de Canadese McMaster University van een 15de-eeuwse beerput in Brugge leverde een verrassende ontdekking op: een exotische parasiet afkomstig uit Afrika.

In de vijftiende eeuw was Brugge één van de belangrijkste handelssteden van Europa, waar handelaars uit heel Europa elkaar ontmoetten. De Spaanse handelaars vonden onderdak in het Spaanse Natiehuis. Waar dat huis zich bevond, werd in 1996 een beerput ontdekt. De inhoud ervan werd pas onlangs onderzocht in het kader van het onderzoeksproject 'Hoog tij, laag tij'. Groot was de verrassing van de Gentse en Canadese onderzoekers toen ze plots een eitje van Schistosoma mansoni ontdekten in de beerput.

Dat het ei van de parasiet net in Brugge opduikt, is geen toeval. De stad was in de middeleeuwen een belangrijke schakel tussen de noordelijke Hanzesteden en het Middellandse Zeegebied. Portugese en Spaanse handelaars brachten luxeproducten vanuit Afrika en Azië naar Vlaanderen. "De vondst geeft niet enkel een nieuw inzicht in het dagelijks leven van mensen in het middeleeuwse Brugge, maar toont ook hoe de stad als internationaal knooppunt van mensen en goederen onvermijdelijk voor de verspreiding van ziekten zorgde", zegt archeoloog Maxime Poulain.

Koolstofdatering

De meest plausibele verklaring is dat de parasiet via handelaren en hun goederen in Brugge terechtgekomen is. Toch is het evenmin uitgesloten dat rechtstreekse Afrikaanse aanwezigheid voor de aanwezigheid van de parasiet zorgde. Het is weinig geweten, maar de eerste vermelding van een Afrikaan in Brugge dateert uit 1440. Tijdens de Blijde Intrede van de Bourgondische hertog Filips de Goede werd gewag gemaakt van een Mauritaniër. In het nabijgelegen Kortrijk werden zelfs al in 1412 Ethiopische christenen gesignaleerd.

Koolstofdatering van twee kersenpitten en de femur van een schaap die zich bevonden in de buurt van het parasietenei, toonden aan dat het ei dateert uit het einde van de vijftiende, begin van de zestiende eeuw. In de latrine werden naast het ei van S. mansoni verder eitjes gevonden van vijf andere parasieten.

S. mansoni veroorzaakt schistosomiasis, een aandoening die vandaag minstens 250 miljoen mensen treft en door de WGO wordt bestempeld als een veronachtzaamde tropische ziekte. De ziekte komt voornamelijk in Afrika voor, hoewel ze zich intussen ook heeft verspreid in Zuid-Amerika. Na malaria is het de meest dodelijke parasitaire ziekte. Marissa Ledger (McMaster University) wil nu aan de hand van genetische analyse nagaan hoe ziekten in de loop der tijden worden beïnvloed door migratie.