Genetische test om alzheimerrisico in de menopauze zonder hormonale substitutietherapie te ramen
De laatste jaren is opvallend veel onderzoek verricht naar biomarkers in het plasma en ook opvallend veel medisch genetisch onderzoek. Artificiële intelligentie heeft dat onderzoek nog in een stroomversnelling gebracht. Dat onderzoek heeft tot doel mogelijke verbanden en voorspellende correlaties in de verschillende domeinen van de geneeskunde te achterhalen. Professor Herman Depypere, gynaecoloog aan de Universiteit van Gent, heeft op het congres zo'n ontdekking gepresenteerd.
Het is voor niemand een geheim dat de incidentie van seniele dementie (een te reducerende term) stijgt parallel met de levensverwachting. Bij vrouwen dalen de cardiovasculaire sterfte en de sterfte aan borstkanker, wat een gedeeltelijke verklaring vormt voor die evolutie.
Er zijn tal van risicofactoren voor dementie bekend. Eén daarvan is de menopauze met de daarmee samenhangende somatische en mentale gevolgen. Dat is o.a. duidelijk aangetoond in geval van een ovariëctomie: hoe vroeger de ovariëctomie wordt uitgevoerd, des te hoger is het risico op dementie als geen hormonale substitutietherapie wordt opgestart. Een mogelijke verklaring daarvoor is dat oestrogenen de vorming van β-amyloïd remmen.
Een belangrijke fysiologische factor wat het risico op dementie betreft, is apolipoproteïne E (apoE), een eiwit dat zorgt voor het vettransport in de neuronen. Er bestaan meerdere isovormen van. ApoE2 beschermt de hersenen. Mensen met apoE4 lopen een 6- tot 12-maal hoger risico op ontwikkeling van de ziekte van Alzheimer (60-80% van de gevallen van dementie bij de vrouw is toe te schrijven aan de ziekte van Alzheimer). De prevalentie van de apoE4-isovorm is vrij hoog (15-20%). Het is dus bijzonder interessant die isovorm op te sporen. Mensen die bij genetisch onderzoek apoE4-positief blijken te zijn, lopen een hoog risico op ontwikkeling van de ziekte van Alzheimer. Voorts kan je door meting van serumparameters die te maken hebben met de gezondheid van de neuronen (zoals het tau-eiwit) al 20-25 jaar op voorhand een waarschijnlijke evolutie naar de ziekte van Alzheimer voorspellen.
Herman Depypere et al. hebben in Gent een verkennende studie uitgevoerd bij ogenschijnlijk gezonde, recent gemenopauzeerde vrouwen die geen medische behandeling kregen. Ze hebben de vrouwen in verschillende groepen ingedeeld naargelang van de beslissing om al dan niet een HST in te nemen. Al na zes maanden vertoonden de apoE4-positieve vrouwen die geen HST innamen, afwijkingen van de serumparameters die te maken hebben met de gezondheid van de neuronen in tegenstelling tot de apoE4+ vrouwen die wel een HST innamen (p < 0,007).
En met 'antihormonen' ...
Bij enkele tientallen apoE4-positieve vrouwen met borstkanker had de inname van een aromataseremmer negatieve invloed op de serumparameters, wat niet zo was bij behandeling met tamoxifen. Dat bevestigt dus die observatie.
Herman Depypere benadrukt dat het een verkennende studie is. Als die resultaten echter zouden worden bevestigd door grotere gerandomiseerde studies, zou ons dat in staat kunnen stellen een beleid op maat uit te stippelen wat HST, de preventie van osteoporose bij gemenopauzeerde vrouwen en de behandeling bij borstkanker betreft.
Een link naar het belangrijkste gedeelte van de verkennende studie: Depypere H et al. Neurodegeneration Precision Medicine Initiative (NPMI). Menopause hormone therapy significantly alters pathophysiological biomarkers of Alzheimer's disease. Alzheimers Dement. 2023 Apr;19(4):1320-1330. doi: 10.1002/alz.12759
