AK Academy Genderdiversiteit (2)
Fertiliteit
Bij personen die zich voorbereiden op een genderaffirmerende behandeling is kinderwens een onderwerp dat al in een vroeg stadium aan bod komt.
De eerste stap bij iemand die zich aanmeldt met genderdysforie is een uitvoerige exploratie van de zorgvraag bij de psycholoog. Als die eenmaal afgerond is en het genderteam tot de conclusie komt dat de persoon in aanmerking komt voor een genderaffirmerende behandeling, is de eerstvolgende maatregel het bespreken van fertiliteitspreservatie met het oog op een mogelijke kinderwens.
Genderaffirmerende hormonale behandeling van trans vrouwen doet het aantal zaadcellen in het sperma sterk afnemen, en de zaadcellen zijn vaak van slechte kwaliteit. Toediening van testosteron bij trans mannen heeft een ongunstig effect op de kwaliteit van de eicellen.
De fertiliteitsspecialist gaat na of de persoon wenst dat zijn gameten ingevroren worden. Het afnemen van de gameten gebeurt bij voorkeur voor de start van de genderaffirmerende hormonale behandeling. Is de hormonale behandeling al gestart, dan moet ze worden gestopt gedurende drie tot zes maanden, zodat de gameten zich kunnen herstellen voor de afname plaatsvindt (zie ook verderop). “De kwaliteit van het afgenomen weefsel is na onderbreking van de hormonale behandeling even goed als wanneer de afname gebeurt voor de start van de hormonale behandeling, maar het onderbreken van de hormonale behandeling is voor de persoon vanuit psychisch standpunt een zeer grote uitdaging”, zegt gynaecologe dr. Chloë De Roo (genderteam UZ Gent).
Collecte van gameten
Bij personen die als man geboren zijn en hun gameten willen laten bewaren, worden zaadcellen verworven door masturbatie. Bij personen die als vrouw geboren zijn, worden bij voorkeur eicellen afgenomen. Het afnemen van ovarieel weefsel is niet de preferentiële optie, omdat dit weefsel op dit moment alleen kan worden gebruikt voor transplantatie, wat overeenstemt met het herstel van het initiële geslacht. Er zijn in de literatuur geen gevallen bekend van trans mannen bij wie een ovariële transplantatie is uitgevoerd.
'Trans mannen die zwanger worden, kijken tegen een aantal moeilijke situaties aan, omdat zwangerschap in onze maatschappij als een specifiek vrouwelijk gebeuren omkaderd wordt'
Eicellen worden na een twee weken durende stimulatiebehandeling transvaginaal afgenomen. Deze interventie vereist het uitvoeren van transvaginale echografie. “Het inbrengen van een vaginale sonde kan door de zorgvrager als confronterend worden ervaren”, weet dr. De Roo. “In mijn ervaring kan men hen daar als arts met een aangepaste dialoog wel doorheen helpen. Ik doe ook altijd eerst een transvaginale echografie voor de stimulatiebehandeling van start gaat, zodat de persoon weet waaraan zich te verwachten. Je moet als arts tijd nemen voor die mensen en hen met de nodige zorg omringen. Ik geef trouwens ook mee dat masturberen met het oog op collecte van sperma voor een trans vrouw een moeilijk moment kan zijn. Wij werken samen met vroedvrouwen die specifiek getraind zijn in fertiliteitspreservatie en ons dus kunnen helpen bij het begeleiden van personen met genderdysforie in de fertiliteitskliniek.”
Wat prepuberale kinderen of jongeren met genderdysforie betreft: er bestaan geen gegevens over de invloed van puberteitsblokkers op de evolutie van de gameten. Alle methoden voor fertiliteitspreservatie op prepuberale leeftijd zijn momenteel experimenteel of in ontwikkeling. De enige methoden die men technisch gezien bij prepuberale jongeren kan uitvoeren, zijn cryopreservatie van ovarium- of testisweefsel. “Deze zorgvragers worden op dit moment niet naar onze fertiliteitskliniek doorverwezen”, aldus Chloë De Roo.
Anticonceptie en kinderwens
Hoewel genderaffirmerende hormonale behandeling de kwaliteit van de gameten aantast, mag men er niet van uitgaan dat de behandelde personen niet vruchtbaar zijn. Dat geldt zowel voor trans mannen als trans vrouwen. Er zijn verschillende gevallen bekend van trans personen die ongewenst zwanger werden. Anticonceptie moet dus aanbevolen worden aan seksueel actieve trans personen die geen genitale chirurgie gehad hebben. Dr. De Roo: “Dat mag niet over het hoofd worden gezien. De meeste van onze zorgvragers zijn jonge mensen, die nog niet weten of ze kinderen willen en in een aantal gevallen nog geen (vaste) partner hebben. Fertiliteitszorg is een totaalpakket, waarvan anticonceptie deel uitmaakt.”
Als trans personen de fertiliteitskliniek bezoeken met een effectieve kinderwens, kunnen de ingevroren gameten al dan niet gebruikt worden, naargelang de lichaamssamenstelling en de wensen van de zorgvragers. Als de gameten van één of beide partners niet voorhanden zijn, kan men kiezen voor één, respectievelijk twee donoren, mogelijk met tussenkomst van een draagmoeder.
“Sinds genitale chirurgie geen wettelijke voorwaarde meer is voor een administratieve geslachtswijziging, zien we op het fertiliteitsconsult steeds meer personen die niet alle beschikbare stappen van de genderaffirmerende behandeling doorlopen”, merkt dr. De Roo op. “De populatie die wij behandelen is daarom zeer heterogeen. Sinds een tweetal jaar komen er op onze raadpleging trans mannen die geen genitale chirurgie gehad hebben en zwanger willen worden. We hebben hier in het UZ Gent al twee zo’n zwangerschappen gekend. Telkens ging het om een trans man die samenwoonde met een man. Omdat er binnen hun relatie sprake was van een kinderwens, hadden deze trans mannen de genitale chirurgie uitgesteld. Ze stopten met de testosteronbehandeling en werden spontaan zwanger. Het liefst wordt er gedurende de eerste zes maanden van de behandelingsstop anticonceptie gebruikt, met het oog op het herstel van de eicellen. We weten immers dat testosteron een apoptoseremmer is."
"We willen dus vermijden dat een aantal minder gezonde eicellen persisteren omdat ze niet door apoptose geëlimineerd worden. De gametogenese – vanaf de ontwikkeling van de primordiale follikel tot de ovulatie – duurt drie maanden. Met een tijdsverloop van zes maanden nemen we een comfortabele marge. Sommige trans mannen zien het stoppen van de genderbevestigende hormonale therapie niet zitten, en zien daarom af van de zwangerschap. Trans mannen die er wél voor gaan, stellen zich systematisch zeer compliant op tegenover de behandelingsstop. Graag nog dit: we weten uit onze ervaring en uit de literatuur dat kinderen die op deze manier geboren worden, gezond zijn. Het is wel belangrijk dat er tijdens de hele zwangerschap geen testosteron wordt gebruikt.”
Trans mannen die zwanger worden, kijken tegen een aantal moeilijke situaties aan. In onze maatschappij wordt zwangerschap als een specifiek vrouwelijk gebeuren omkaderd. Zwangerschapskleding voor mannen, bijvoorbeeld, is niet voorhanden. Transmannen die zich op een zwangerschap voorbereiden, worden daarom extra gevolgd door de psychologen van het genderteam, ook tijdens de zwangerschap (zie ook het kader Beleving van kinderwens en zwangerschap bij transmannen).
Na de bevalling is borstvoeding door een trans man eveneens mogelijk, maar andermaal is het opschorten van de testosteronbehandeling hier nodig. In het Engels is chestfeeding de genderneutrale term voor borstvoeding.
“Trans mannen die een kind willen baren, zijn momenteel een zeer kleine groep. Maar met het wegvallen van genitale chirurgie als noodzakelijke voorwaarde voor een administratieve genderaanpassing denk ik wel dat we dit meer en meer gaan zien”, concludeert de Gentse gynaecologe. Voor trans vrouwen zijn er momenteel geen opties om zwanger te worden. Baarmoedertransplantatie bij cisvrouwen is nog experimenteel.
Beleving van kinderwens en zwangerschap bij trans mannen
Een recente studie door een Nederlandse onderzoeksgroep heeft getuigenissen opgetekend van zeven trans mannen die zwanger werden. De psychische en sociale obstakels waar deze personen tegenaan botsen, betreffen alle stadia gaande van het uiten van de kinderwens tot de postnatale zorg.
Globaal voelden de deelnemers zich door hun omgeving gesteund, maar soms kregen ze af te rekenen met bevreemdende reacties van personen die vonden dat de perceptie van een mannelijk gender niet verenigbaar is met zwangerschap, omdat dit een vrouwelijke aangelegenheid is. Eén deelnemer zei hierover: “Ik besefte al heel snel dat kinderwens niet specifiek vrouwelijk of mannelijk is. […] En voor mij was het vanzelfsprekend dat ik zelf die zwangerschap zou uitdragen. Een draagmoeder inschakelen trok mij niet aan, omdat ik denk dat je tijdens de zwangerschap een sterke band met je kind ontwikkelt.”
Midwifery. 2023 May:120:103620.
Leerdoelen
Na het lezen van dit artikel bent u vertrouwd met:
- Het effect van de genderaffirmerende behandeling op de kwaliteit van de gameten.
- De wenselijkheid om gameten af te nemen vóór de start van de genderaffirmerende behandeling.
- Technieken die worden gebruikt voor het afnemen van gameten.
- De noodzaak om anticonceptie te bespreken met seksueel actieve transpersonen die geen genitale chirurgie hebben gehad.
- Het traject dat wordt gevolgd als trans personen raadplegen met een kinderwens.
- Zwangerschap bij trans mannen.
