Leuven wordt eerste Europese HARTstad

Samenwerken rond cardiovasculaire gezondheid

PREVENTIE Leuven engageert zich om hart- en vaatziekten bij haar inwoners terug te dringen. De Vlaams-Brabantse hoofdstad wordt zo de eerste Europese ‘HARTstad’.

 

Leuven sluit zich hiervoor aan bij Cardio4Cities, een internationaal netwerk van steden dat zich inzet om de hartgezondheid van hun inwoners via populatiemanagement te verbeteren. New York, São Paulo, Singapore en Dakar maken al deel uit van dit netwerk.

Hart- en vaatziekten zijn wereldwijd de belangrijkste doodsoorzaak — ook in België sterft bijna een op vier mensen eraan. In Leuven gaat het jaarlijks om meer dan 200 overlijdens, zegt Bieke Verlinden, schepen van Zorg en Welzijn in Leuven.

Bij sommige sociaal kwetsbare groepen in de samenleving – zoals mensen in armoede of met een migratieachtergrond – is het risico op chronische aandoeningen zoals hart- en vaatziekten nog groter. In steden, waar deze kwetsbaarheden vaker samenkomen, wordt dit risico extra zichtbaar.

'Preventie niet alleen zaak van individu'

Tot 80% van deze overlijdens kan echter vermeden worden door risicofactoren zoals stress, roken, overgewicht, hoge bloeddruk en een te hoog cholesterolgehalte actief aan te pakken. Ook regelmatige lichaamsbeweging helpt het risico aanzienlijk te verlagen.

“Bijna de helft van de Belgen onderschat het risico op hart- en vaatziekten. Net daarom is sensibilisering zo cruciaal: wie zijn risico kent, kan er ook iets aan doen. Preventie blijft onze sterkste levensreddende ingreep”, zegt Rik Vanhoof, directeur van de Belgische Cardiologische Liga.

Preventie wordt echter nog te vaak gezien als zaak van het individu, zegt Vanhoof. “Preventie zou onderdeel moeten zijn van het beleid en de omgeving. Zij moeten ervoor zorgen dat de gezondste keuze – bijvoorbeeld je te voet of met de fiets verplaatsen – de meest voor de hand liggende is.”

Leren uit data

“In steden wereldwijd zien we dezelfde uitdagingen: levensstijl, omgevingsfactoren en toegang tot zorg”, zegt prof. dr. Stefan Janssens, cardioloog UZ Leuven en voorzitter van de adviesraad HARTstad Leuven. “We willen daarom data verzamelen over cardiovasculaire ziekten om onvervulde zorgnoden en externe risicofactoren in de regio in kaart te brengen.”

Een dataconsortium zal alle lokale data rond gezondheids-en welzijnsdoelen verzamelen. Hiermee zal het team van prof. dr. Bert Vaes (leerstoel cardiovasculair populatiemanagement, KU Leuven) gerichte communicatie en actieplannen op maat ontwikkelen.

Lokale acties

HARTstad Leuven kan verder bouwen op de ervaringen van Zorgzaam Leuven, een coalitie van Leuvense zorgverleners en 73 partnerorganisaties in zorg en welzijn die samenwerken rond een betere gezondheid voor de Leuvenaar, zegt Marie Van de Putte, apotheker en coördinerend bestuurder Zorgzaam Leuven.

“Gezondheid is geen puur medische kwestie. Waar je woont, hoeveel stress je ervaart, en je mogelijkheden om gezond te eten en bewegen, bepalen mee hoe gezond je bent. Ook hartgezondheid begint niet in het ziekenhuis of bij de huisarts, maar in het dagelijkse leven, in de buurt waar je woont. Daarom zijn gerichte acties in de eigen leefomgeving zo urgent en essentieel.”

'Hartgezondheid begint niet in het ziekenhuis of bij de huisarts, maar in het dagelijkse leven, in de buurt waar je woont'
– Marie Van de Putte (Zorgzaam Leuven)

Een cruciale schakel in dit verhaal zijn de acht buurtteams van zorgverleners van Zorgzaam Leuven. “Zij weten wat er leeft in de wijk, coördineren preventie en screenings, en zorgen voor een aanpak die dichtbij, vertrouwd en effectief is.”

Tot nu toe lag de verantwoordelijkheid voor educatie en vroegdetectie bijna uitsluitend bij de huisarts. Maar als ook apothekers, verpleegkundigen, kinesitherapeuten en buurtwerkers meedoen, kunnen we veel meer mensen bereiken en risico’s vroeger opsporen, zegt Van de Putte.

Gezondheidsongelijkheid aanpakken

Gezondheidsongelijkheid is daarbij een belangrijk aandachtspunt, zegt Marie Van de Putte. Mensen in armoede of uit kwetsbare doelgroepen lopen een veel hoger risico op hart- en vaatziekten. De buurteams kennen hun buurt en kunnen beter inspelen op de noden van specifieke bevolkingsgroepen en gerichte acties plannen, uitvoeren en evalueren.”

Die acties zijn concreet, zegt Van de Putte. "Denk aan vaccinatiemomenten of infosessies rond gezonde voeding, beweging en rookstop. Daar heeft Zorgzaam Leuven al ervaring mee; met de focus op hartgezondheid kunnen we een extra hefboom creëren.”

Apothekers spelen daarin een belangrijke rol. “Omdat ze sterk verankerd zijn in de buurt en dagelijks veel patiënten zien, zetten ze in op preventie en medicatiebegeleiding. Voor patiënten die al een diagnose hebben, bijvoorbeeld hartfalen, willen we de opvolging verbeteren. Huisartsen krijgen dan weer een barometer, een tool die hen inzicht geeft in de kwaliteit van zorg en opvolging. Zo zien ze sneller waar extra aandacht nodig is.”

Volgens Van de Putte reikt de ambitie verder dan Leuven alleen. “We willen een blauwdruk ontwikkelen die ook bruikbaar is voor andere stedelijke eerstelijnszones, bijvoorbeeld in Gent, Antwerpen, Hasselt of Genk. Steden kampen vaak met grote gezondheidsongelijkheid – ook Leuven, met zijn gemiddeld hoogopgeleide bevolking. Daarom is een aanpak nodig die gebaseerd is op ‘equity’, zorg op maat, voor de populaties die de hoogste nood aan bepaalde zorg hebben.”

Tot slot richt Van de Putte zich rechtstreeks tot de Leuvenaar: “Elke hartslag telt. Dit is geen project van alleen de zorgverleners. Ook de burgers zijn onze partners. Hun inzet en betrokkenheid zijn onmisbaar om hartgezondheid dichterbij te brengen.”

Meetbare resultaten

De methodologie achter Cardiocities werd ontwikkeld door de Novartis Foundation. “Het concept is gebaseerd op een stadsbrede aanpak om de stedelijke gezondheid te verbeteren, waarbij mensen centraal staan in de interventies”, zegt dr. Ann Aerts, hoofd van Novartis Foundation. “We gebruiken de kracht van data en AI om gerichte, impactvolle oplossingen te vinden, ondersteund door wereldwijde best practices. Doordat de acties lokaal afgestemd zijn, hebben ze een blijvend effect.”

De steden die al in het programma stapten, kunnen meetbare resultaten voorleggen. Binnen een tot twee jaar na implementatie in São Paulo, Dakar en Ulaanbaatar werden drie tot zes keer meer bloeddrukcontroles geregistreerd. Een predictief model voorspelt een vermindering van 3-13% in beroertes en hartaanvallen binnen dezelfde periode. Op lange termijn wordt een daling van cardiovasculaire mortaliteit met 3 tot 8% voorspeld.

De officiële lancering van HARTstad Leuven vindt plaats op zaterdag 27 september 2025 tijdens de Week van het Hart. Het Ladeuzeplein is dan het decor voor een grootschalige reanimatietraining, interactieve infostanden en een feestelijk slotmoment.
>> leuven.be/hartstad