MAHA-analyse: vier op de tien ziekenhuizen verlieslatend

Vier op de tien algemene ziekenhuizen boekten in 2023 een tekort op de gewone bedrijfsvoering. De ziekenhuisactiviteit groeit nog steeds, maar door de oplopende kosten leidt dat niet tot een betere financiële situatie. Dat blijkt uit de jaarlijkse MAHA-analyse van Belfius.

Alle 89 Belgische algemene ziekenhuizen namen deel aan de dertigste doorlichting van hun financiële situatie. De conclusie is wrang maar weinig verrassend: "Het gaat niet goed, en het wordt niet beter", vatte Véronique Goossens, chief economist bij Belfius Bank, de boodschap samen.

Opbrengsten stijgen...

In vergelijking met 2022 stegen de bedrijfsopbrengsten samen met 8,3%. De stijging is vooral te verklaren door de toename van de activiteit (zie verder) en de indexering van de honoraria op 1 januari 2023. De inkomsten uit het budget financiële middelen (BFM) stegen met 6,2%.

De inkomsten uit de apotheek stegen opnieuw fors, met 10,4%. Volgens Belfius zijn deze nu al goed voor 20,5% van de omzet van de ziekenhuizen. De opbrengsten uit kamersupplementen en nevenproducten stegen met 15,8% tot 145 miljoen euro.

... maar kosten ook

De bedrijfskosten stegen echter sneller (+8,4%) dan de inkomsten. De energie- kosten stegen met maar liefst 65% tegenover 2021. Belfius verwacht voor dit jaar een daling, maar structureel zal energie een grotere hap uit het budget blijven nemen.

De bezoldigingen van artsen stegen met 11,3% - ook weer als gevolg van de toegenomen activiteit en van de indexering van de honoraria. De personeelskosten - de grootste kostenpost - stegen met 6,6%. Uitgaven voor farmaceutische producten stegen met 11,2%, dus sneller dan de omzetgroei van de ziekenhuisapotheek.

Late reddingsboei

De opbrengststijging kon de oplopende kosten niet compenseren. Daardoor was het resultaat uit de gewone bedrijfsvoering voor vier van de tien algemene ziekenhuizen verlieslatend. Steeds meer ziekenhuizen moeten een beroep doen op een liquiditeitslijn om hun kosten op korte termijn te financieren.

Dankzij zogeheten 'uitzonderlijke inkomsten' ziet het eindresultaat er net iets rooskleuriger uit. Het gaat daarbij vooral om herzieningen die de overheid doet voor de vorige boekjaren. In 2023 konden de ziekenhuizen inhaalbedragen inboeken voor de jaren 2016 en 2017 - dus zes of zeven jaar na de feiten.

Alle ziekenhuizen samen eindigen daarmee op een boekhoudkundige winst van 82 miljoen euro op een omzet van 20,5 miljard euro - een marge van slechts 0,4%.

Activiteit groeit

De ziekenhuisactiviteit (aantal opnames) groeide in 2023 opnieuw. Ten opzichte van 2019 kwamen er 266.000 ziekenhuisopnames bij, voor een totaal van 3,6 miljoen opnames. Die stijging is vooral te danken aan de omslag naar chirurgische en niet-chirurgische daghospitalisatie. Het aantal klassieke opnames ligt onder het niveau van 2019.

Bij die klassieke opnames daalt de gemiddelde ligduur verder, van 5,3 dagen in 2019 tot 4,7 dagen in 2023. De gemiddelde ligduur in de materniteit en de kinderafdeling stijgt echter.

Personeel gezocht

In de Belgische ziekenhuizen werken 108.137 voltijds equivalenten (VTE). Sinds 2019 is het personeelsbestand met 6,6% gegroeid. Desondanks hebben de ziekenhuizen nog 4.000 vacatures openstaan, waaronder 2.700 voor verplegend personeel. Om lege plekken in te vullen moeten ziekenhuizen steeds vaker een beroep doen op interim- krachten: in 2023 het equivalent van 2.400 fulltime personeelsleden.

Een omslag is dringend nodig, zei Véronique Goossens van Belfius. "De ziekenhuisfinanciering is compleet verouderd en er zitten verkeerde incentives in het systeem." De financiële situatie wordt daardoor jaar na jaar fragieler. Ziekenhuizen zijn niet in staat om schokken op te vangen, of om de enorme investeringen te doen die nodig zijn voor bijvoorbeeld cybersecurity.